Einde doodstraf in zicht

Verschillende buitenlandse overheden, niet-gouvernementele organisaties en
de Verenigde Naties hebben de beslissing op applaus onthaald. De meerderheid
van de Rwandese bevolking vindt nochtans dat de schuldigen van de genocide
moeten hangen.

Maar de Rwandese minister van Justitie Tharcisse Karugarama is ervan
overtuigd dat de afschaffing van de doodstraf de enige mogelijkheid is voor
Rwanda om de daders voor een Rwandese rechtbank te krijgen. “Rwanda moet de
daders van de genocide zelf kunnen straffen om in het reine te komen met
zijn bloedig verleden”. De Rwandese genocide uit 1994 kostte aan
achthonderdduizend mensen het leven.

De Rwandese overheid vraagt nu al langer dan een decennium de uitlevering
van verschillende verdachten. Maar onder meer België, Nederland, Denemarken
en Zwitserland weigerden dat tot nog toe te doen uit vrees voor mogelijke
executies. In plaats daarvan vonden de processen plaats in hun eigen land.

Alleen de Verenigde Staten, die zelf de doodstraf uitvoeren, hebben er geen
probleem mee om verdachten van genocide uit te leveren. Zo leverden ze in
1995 Enos Kagaba uit nadat hij illegaal de Verenigde Staten was
binnengekomen.

Het Internationaal Strafhof voor Rwanda dat gevestigd is Tanzania houdt
momenteel 57 verdachten vast in afwachting van hun proces in een daarvoor
speciaal gebouwde gevangenis.Rwanda zou graag hebben dat de verdachten worden uitgeleverd of indien ze schuldig worden bevonden dat ze hun straf in Rwanda zouden uitzitten. Maar ook de Verenigde Naties hebben die aanvraag tot nog toe afgewezen uit vrees voor de doodstraf.

Hoewel het mandaat van het Strafhof in 2008 afloopt, wordt gevreesd dat het
werk tegen dan niet zal voltooid zijn. Sinds de oprichting in 1996 hebben 28
verdachten een proces gekregen. 25 van hen werden veroordeeld voor misdaden
tegen de menselijkheid. Ze zitten momenteel een levenslange gevangenisstraf
uit.

Met het oog op de deadline is het Strafhof op zoek naar landen die een
aantal zaken kunnen overnemen. “Rwanda is een van de weinige landen die
hebben gereageerd. En wanneer Rwanda akkoord gaat dat geen enkele
veroordeelde de doodstraf zal ontvangen, staat niets de overdracht in de
weg”, zegt Hassan Bubacar Jallow, de hoofdaanklager van het Internationaal
Strafhof voor Rwanda.

Momenteel zitten er in de overvolle Rwandese gevangenissen 650 ter dood
veroordeelden. In 2002 werden veertig schuldigen aan genocide de dood in
gestuurd. In 2003 waren dat er achttien.

“Rwanda is een land dat nog volop aan het herstellen is van de
genocide. Maar het is tijd om ons te integreren binnen de realiteit van het
internationaal recht”, zegt Karugarama.

Maar dat alleen zal niet voldoende zijn. In mei 2005 bracht Advocaten Zonder
Grenzen (AZG) een rapport uit dat om rechtvaardigheid te laten geschieden
niet alleen het afschaffen van de doodstraf belangrijk is. “Het
belangrijkste is dat er compensatie komt voor de slachtoffers. Bijna niemand
heeft al een financiële vorm van compensatie ontvangen van de Rwandese
overheid”, zegt Hugo Jombwe Moudiki van AZG.