Einde huisarrest Suu Kyi maakt geen einde aan Birmaanse raadsels

Suu Kyi zelf verklaarde in een eerste mededeling dat ze voorzichtig
optimistisch is. De nobelprijswinnares kwam in 1995 vrij na een eerdere
periode van zes jaar huisarrest, maar daarna volgden helemaal geen politieke
veranderingen. Dat eerste huisarrest was een reactie op de protesten die Suu
Kyi en de Birmaanse democratiseringsbeweging bleven organiseren tegen de
militaire staatsgreep en de bloedige repressie waarmee in 1988 het groeiende
verzet tegen de toenmalige militaire regering werd gesmoord. De coupplegers
van toen - die in 1990 weigerden de resultaten van de door de democratische
oppositie gewonnen verkiezingen te erkennen en nog steeds regeren als de
Staatsraad voor Vrede en Ontwikkeling - legden Suu Kyi een tweede keer een
absoluut uitgaansverbod op toen ze in september 2000 tegen de wil van de
militaire junta in de hoofdstad Rangoon verliet.

Maar de junta, die geleid wordt door de generaals Than Shwe, Maung Aye en
Khin Nyunt, lijkt verzwakt door interne spanningen en de niet-aflatende druk
van de internationale gemeenschap. De economische sancties waarmee de
Europese Unie en de VS het Birmaanse regime tot democratiseren wil
aanzetten, doen het land steeds meer pijn. Intussen zijn ook de onderlinge
machtsverhoudingen tussen de machthebbers aan het schuiven gegaan.

Alle Birma-kenners waren stomverbaasd toen op 7 maart vier leden van de
onaanraakbare elite werden gearresteerd - de schoonzoon en drie
kleinkinderen van de voormalige dictator generaal Ne Win, die het land 26
jaar lang had bestuurd. Dat kwam als een verrassing. Niemand had gedacht
dat de machtigste familie in het land op die manier aan de kant zou worden
geschoven, zegt Zaw Min, een militant van de Democratische Partij voor een
Nieuwe Samenleving die in ballingschap in Thailand leeft. De officiële
versie was dat de verwanten van Ne Win een staatsgreep voorbereidden. Maar
volgens Teddy Buri, de leider van een groep van parlementsleden die ook in
ballingschap verblijven in Thailand, lijkt het erop dat het leger sterk
verdeeld is en dat één ooit oppermachtige factie de duimen heeft moeten
leggen.

Ook de zigzagkoers die het regime met haar buitenlands beleid vaart, bezorgt
de Birmakenners kopbrekens. In maart besliste de Birmaanse junta de
Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) toe te laten een bureau te openen in
Rangoon. De IAO verwijt Birma nochtans systematisch gebruik te maken van
dwangarbeid, een oordeel waarmee het regime in Rangoon niet kan leven.

Voor een even groot raadsel zorgde de beslissing van Rangoon in april om
alle buitenlandse handelsmaatschappijen de toegang tot het land te
ontzeggen om op die manier de plaatselijke bedrijven te beschermen. Die
maatregel werd prompt veroordeeld door de Associatie van Zuid-Aziatische
Staten (ASEAN). Birma is het meest controversiële lid van dat handelsblok.

Zowat gelijktijdig deden geruchten over de nakende vrijlating van de
56-jarige Suu Kyi weer een nieuwe golf van speculaties ontstaan. De eerste
tekenen die wezen op een mogelijke doorbraak werden begin april opgemerkt.
Tijdens de laatste week van april liet Razali Ismail, de speciale gezant van
de VN voor Birma, zich dan in het publiek ontvallen dat er belangrijke
gebeurtenissen op til waren. Dat deed hij na zijn zevende bezoek aan
Rangoon in het kader van de geheime gesprekken tussen de oppositie en de
militaire regering die nu al anderhalf jaar lopen. De VN-diplomaat speelde
een bemiddelende rol bij het aanknopen van die baanbrekende contacten.
Vrijdag kwam er dan met de vrijlating van verscheidene andere NLD-gevangenen
nog een sterker signaal.

Cruciaal wordt nu het verdere verloop van de gesprekken tussen de junta en
de NLD. Suu Kyi stelde vandaag (maandag) dat de fase van het opbouwen van
vertrouwen in die dialoog nu achter de rug is - nu kijken we er naar uit
echt vooruitgang te boeken. Volgens Suu Kyi zijn de gesprekken nu zo ver
gevorderd dat er ook politieke thema’s kunnen worden aangesneden. Suu Kyi
zegde wel teleurgesteld te zijn over het trage tempo waarmee de junta de
politieke gevangenen in het land vrijlaat - die vrijlatingen hebben volgens
haar niet alleen een humanitaire maar ook een politieke betekenis.

Volgens VN-bemiddelaar Razali zal Birma binnen enkele jaren een verkozen
regering hebben. Hij zegt de rotsvast te geloven in het engagement van de
militaire leiders om weer een democratie te maken van het land. Maar
concrete plannen hebben ze daarvoor nog niet bekend gemaakt.