Einde van hun kalender geen feest voor Maya's

Voor degenen die niet bang op het einde van de wereld wachten, wordt 21 december een groot feest. Zeker in de landen waar de huidige Maya’s wonen overtuigden de extra inkomsten de lokale elite en regeringen om mee te vieren. Niet alle Maya’s zullen deze gebeurtenis vieren maar op de archeologische sites is toch amper plaats voor hun ceremonies. De Maya’s besluiten dat de hype rond 2012 hen reduceerde tot folklore en een commercieel product, maar hun boodschap vooral negeerde.

  • Frauke Decoodt Twee Mayavrouwen in typische klederdracht uit een gehucht in de regio Quiche. Quiche gaat gebukt onder armoede maar de afgelegen bergtoppen bewaarden er de grote rijkdom van de Mayatradities. Frauke Decoodt
  • Frauke Decoodt Mayaceremonie op de vroegere militaire basis van Comalapa. Elk jaar gedenken weduwen van slachtoffers van het gewapend conflict er hun doden met een uitgebreide ceremonie. Frauke Decoodt
  • Frauke Decoodt Een religieuze optocht door Mayabroederschappen in Chichicastenango, op Allerheiligen. Voor de Maya's is verering van de doden en voorouders enorm belangrijk, dus werd Allerheiligen dat ook. Frauke Decoodt
  • Frauke Decoodt Pre-koloniale marktplaats in Chichicastenango. Rondom en in deze kerk worden vele Mayarituelen uitgevoerd zoals door de man met de wierook bovenop de trappen. De bloemen zijn ook een belangrijk onderdeel van Mayaceremonies. Frauke Decoodt

Nu de 21ste december nadert en de 2012 hype waanzinnige proporties aanneemt verheffen de huidige Maya’s hun stem. ‘We worden gereduceerd tot folklore en een commercieel product. Men verdraait de ware betekenis van het einde van deze cyclus in onze  kalender’.

Felipe Gomez is een Maya uit het departement Quiche, op de hoogvlakte van Guatemala. Deze regio, het dorp waar hij opgroeide en zijn familie gaan gebukt onder armoede. Maar de afgelegen bergtoppen bewaarden wel de grote rijkdom van de Mayatradities. Al van jongs af besloot Felipe dat hij zich wou toewijden aan deze kennis van zijn voorouders. Nu is hij 49 jaar en directeur van OXLAJUJ AJPOP, een organisatie in 1991 opgericht door verscheidene Mayapriesters. Ze vonden het hoog tijd voor een eigen organisatie zodat niet voor hen gesproken en besloten zou worden.

‘21 december betekent voor ons het einde van een cyclus van dertien bak’tuns. Natuurlijk is die heel belangrijk, maar dat is elk einde van elke cyclus. Het einde van een cyclus impliceert een revisie van onze fouten, van de toestand waarin wijzelf en de natuur ons bevinden. Het impliceert dat we drastische veranderingen doorvoeren op persoonlijk, familiaal en maatschappelijk vlak zodat we in de nieuwe cyclus in harmonie leven met onszelf, elkaar, de natuur en de kosmos.’

Racistische oligarchen vieren Mayakalender

‘Het einde van deze cyclus vieren is goed, maar dan moet men wel de inhoudelijke boodschap ter harte nemen, dat er verandering moet komen. Velen grijpen deze dertiende bak’tun aan uit puur winstbejag.’ Felipe’s kritiek heeft niet alleen betrekking op Westerlingen. Hij verwijst vooral naar voorbeelden uit zijn eigen omgeving, Guatemala. ‘Zo heeft de familie Botrán voor de gelegenheid een Botrán Baktun rum uitgebracht. Oligarchen die zeker niet begaan zijn met het lot van de inheemse bevolking.’

‘Deze elite en regering die ons traditioneel altijd negeerde en discrimineerde, grijpt deze viering nu aan om er een groot feest van te maken, om muziekgroepen en toeristen uit te nodigen. Ze reduceren onze tradities tot folklore en commercie. Het laatste wat deze machtige sectoren willen is de situatie van dit land veranderen, zoals de viering van de dertiende bak’tun voorschrijft. Ze blijven de rechten van de inheemse volkeren negeren.’ Felipe Gomez geeft ook voorbeelden. ‘Inheemse boeren strijden en wachten al twaalf jaar voor de goedkeuring van de wet voor plattelandsontwikkeling. Vorige week blokkeerde het parlement, onder druk van de economische elite, dat wetsvoorstel opnieuw. We wachten ook nog steeds op een wetgeving die de Maya’s toelaat om op onze heilige plaatsen, waaronder archeologische sites, ceremonies uit te voeren, ze zelf te beheren en te beschermen.’

Groot feest, zonder Maya’s alstublieft

Hoe de Maya’s ook in het middelpunt van de belangstelling staan, de 2012 hype bewijst hun marginalisatie en discriminatie. Niet alleen negeert men hun boodschap over de betekenis van die datum, ook zullen ze niet overal hun ceremonies kunnen vieren op hun heilige plekken.

De Mexicaanse regering besliste dat Maya’s het einde van de dertiende bak’tun niet mogen vieren op de archeologische sites omdat hun brandende wierookvaten een gevaar inhouden voor de vele toeristen. Bovendien zouden hun rituelen de sites kunnen beschadigen. Niettegenstaande organiseert de regering enorme commerciële spektakels voor mensen die er de apocalyps of een spirituele transformatie verwachten.

Ook de Guatemalteekse regering plande een groots concert in Tikal, één van de belangrijkste archeologische Mayasites, met artiesten zoals U2 en Bruce Springsteen. Na veel kritiek besloot de regering voorrang te geven aan Mayaceremonies. Felipe Gomez blijft evenwel kritisch tegenover de regering die geen enkele steun bood aan de berooide Mayagemeenschappen. Voor hen kosten de benodigdheden voor de ceremonies en de verplaatsing naar hun heilige plekken immers veel geld.

Maya’s bezorgd over hun dagelijkse voedsel en de hemel

De Guatemalteekse archeoloog Ernesto Arredondo wijst er ook op dat niet alle Maya’s zullen deelnemen aan de ceremonies, de meeste huidige Maya’s zijn vooral bezig met dagelijkse overleving. Niet verwonderlijk in een land waar 73 procent van de inheemse bevolking in armoede leeft.

Talrijke Mayatradities gingen bovendien verloren door de eeuwenoude onderdrukking. ‘Pas midden vorige eeuw aanvaardde mijn familie onder dwang het christendom en zwoer hun Maya geloof af’, vertelt Felipe Gomez. ‘Door de invloed van de christelijke en evangelische kerken zijn vele hedendaagse Maya’s eerder bezorgd over hun eerste communie en de mis. Vele Maya’s hechten bijgevolg geen belang aan het veranderen van hun situatie op aarde en het vieren van een nieuwe cyclus. Onze tradities gingen echter nooit compleet verloren.’ Felipe is bovendien hoopvol. ‘De publiciteit rond deze gebeurtenis zou bij vele Maya’s wel eens kunnen leiden tot een herwaardering van hun tradities, hun kalenders en hun geschiedenis.

Deze herwaardering is ook wat Lorena Cabnal met haar organisatie AMISMAXAJ beoogt. Deze inheemse vrouwenorganisatie combineert een strijd voor vrouwen, land en de xinka spiritualiteit. Lorena legt uit dat de Maya’s die deze cyclus wel zullen vieren uitgebreide ceremonies houden in de gemeenschappen zelf, of binnenshuis. ‘Of op heilige plaatsen in de natuur zoals bergtoppen, grotten, watervallen en rivieren. De vier kardinale punten zullen vereerd worden, met in het midden een vuur waarop we honing kaarsen, cacao, kruiden, copal wierook, bloemen en fruit offeren. Vooral de vijf dagen voor de 21/12/2012 zijn van belang, er zullen dan volop ceremonies plaatsvinden. De laatste 24 uur soms aan één stuk door.’

Dringende boodschap van inheemse volkeren

Ook Lorena heeft haar mening over 2012. ‘Het hele 2012 fenomeen is de Maya’s ontnomen geweest. Ze krijgen slechts een plaats in het gebeuren als ze zich traditioneel kleden en voor de show wat ceremonies uitvoeren. Niet-Maya’s eigenden zich het thema toe, maar in hun discours zit veel racisme verscholen, het delegitimeert de interpretatie van de inheemse volkeren zelf.’

Inheemsen zijn echter geen passieve slachtoffers, wiens kennis en rituelen ontnomen en verdraaid worden. De Maya’s en inheemse volkeren ver buiten Guatemala kaapten het thema opnieuw om hun eigen strijd kracht bij te zetten, daarbij soms zelf gebruik makend van het ‘2012’ New Age discours. ‘Inheemse volkeren over heel Latijns Amerika, zelfs tot in Tibet, zullen het einde van de dertiende Bak’tun vieren’, beklemtoon Lorena. ‘In Bolivia zullen bijvoorbeeld duizenden inheemse broeders en zuster samenkomen aan het Titicaca meer. Allen doen we beroep op de kosmische energie van die datum om het belang van de kennis, de leefwijze en het bestaan van inheemse volkeren te herbevestigen.’

Voor de Maya’s en andere inheemse volkeren is het einde van de dertiende bak’tun dan ook een positieve gebeurtenis. Deze bak’tun begon in 1618, iets na de ‘ontdekking’ van Amerika. ‘Die periode ging gebukt onder kolonialisme, racisme, genocide en verziekte machtsrelaties tussen mannen en vrouwen, tussen volkeren en de mens en de natuur.’ Lorena vervolgt: ‘Als we zo blijven doorgaan zal het leven op deze wereld inderdaad spoedig vergaan. De wereld en de tijd zelf zullen  niet eindigen, de cyclussen van de bak’tuntellingen hebben altijd bestaan. Deze nieuwe cyclus is echter een opportuniteit. De mensheid kan de wereld veranderen maar dan moeten we onze volle verantwoordelijkheid opnemen om een nieuwe en betere wereld te creëren.’ 

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.