Einde van Japanse Afghanistan-missie in zicht

Japan biedt al sinds het begin van de oorlog in Afghanistan (oktober 2001) steun aan de militaire operaties van vooral de VS in het land. Het gaat echter niet om het zenden van eigen troepen. Japan beperkt zich tot steun van logistieke aard.
Zo kwam de constructie van de nieuwe luchthaven van Kaboel tot stand met Japanse hulp, en ligt er een Japanse tanker voor de kust van Pakistan die nabije oorlogsschepen van Operatie Enduring Freedom (OEF) regelmatig bevoorraadt met brandstoffen en water. Hoewel de militaire waarde vrij beperkt is, draagt deze laatste missie een belangrijke symbolische waarde voor de relaties tussen Japan en de VS.

Grondwet

Buitenlandse militaire missies, onder welke vorm dan ook, zijn steeds erg gecontesteerd in Japan. Het land heeft sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog een grondwet die de mogelijkheden tot betrokkenheid bij oorlogsvoering erg beperkt. Zo moet het parlement voor elke missie ieder jaar opnieuw zijn goedkeuring verlenen om ze te kunnen verlengen.
Voor de bevoorradingsopdracht in Afghanistan is dat niet anders. De laatste keer dat dit gebeurde was in december 2008. Die goedkeuring was niet evident, gezien de unieke politieke situatie waarin Japan momenteel verkeert.

Liberaal Democraten krijgen klappen

De populariteit van premier Taro Aso en zijn LDP-partij is teruggevallen tot een historisch dieptepunt. De LDP (Liberaal Democratische Partij) is al sinds 1955 bijna onafgebroken aan de macht in Japan. Vooral tijdens de tweede helft van de jaren ’80 was ze erg geliefd, dankzij haar rol in de ongekende economische groei van Japan in die tijd.
De recessie waarin het land terechtkwam begin jaren ’90 bracht in 1993 even een andere coalitie aan de macht, maar de LDP kon al snel haar machtspositie opnieuw innemen. Een volwaardige oppositie verscheen pas ten tonele met de samensmelting van een hele reeks kleinere partijen tot de DPJ (Democratische Partij van Japan).
Sindsdien is het electorale overwicht van de LDP ernstig afgebrokkeld. In 2007 behaalde de DPJ bij verkiezingen zelfs een meerderheid in het Hogerhuis. Zo kon ze al meermaals beslissingen van de regering en het door de LDP gedomineerde Lagerhuis tegenhouden. De verlenging van de missie in Afghanistan ontsnapte daar niet aan.

Machtswissel?

De laatste tijd raakt de LDP ook intern steeds meer verdeeld. Oud-minister Watanabe stapte al uit de partij, en onder meer voormalig vice-voorzitter van de LDP Taku Yamasaki uitte recent zijn twijfels over de capaciteiten van premier Aso.
Met de algemene verkiezingen van later dit jaar in het vooruitzicht lijkt een historische machtswissel er dan ook aan te komen. DPJ-voorzitter Ichiro Ozawa kan alvast niet wachten tot het zo ver is. Ozawa stelde al voor de verkiezingen enkele maanden vroeger te houden, in ruil voor de nodige DPJ-steun in het Hogerhuis voor het begrotingsvoorstel van Aso.

“Afghanistan is Amerikaans gevecht”

Wat de gevolgen voor de Afghaanse kwestie zouden zijn is nog niet geheel duidelijk. Het staat in ieder geval vast dat het recente dwarsliggen van de DPJ inzake de verlenging van de missie niet enkel ingegeven is door hun oppositiestatus.
Ozawa noemde de oorlog in Afghanistan een “Amerikaans gevecht”, en vindt het niet opportuun om Japan daar op welke manier dan ook deel aan te laten nemen. De Afghaanse regering had nochtans de hoop geuit dat Japan zijn activiteiten zou verderzetten, en zelfs uitbreiden tot een meer actieve rol. 

Relatie met VS onder druk

Het mogelijke stopzetten van de bevoorradingsmissie hoeft echter niet te betekenen dat Japan zich niet langer zal mengen in Afghanistan. De DPJ zou er bijvoorbeeld veel minder problemen mee hebben om hulp te bieden aan militaire en humanitaire operaties indien die geleid zouden worden door de Verenigde Naties.
De koerswijziging zou dus vooral gevolgen kunnen hebben voor de relaties tussen Japan en de VS. Die worden binnen Japan nog steeds als erg belangrijk aanzien. Toekomstig VS-president Obama kondigde echter al aan minder de nadruk te willen leggen op bilaterale relaties (en dus meer op multilaterale) in zijn buitenlandbeleid.
Als nu Japan van zijn kant ook nog eens zou beslissen enkel via de VN mee te willen werken in Afghanistan, zou de bevoorrechte relatie die het land met Amerika heeft een stille dood kunnen sterven.