Eindelijk een verdrag voor rechten gehandicapten

De nieuwe conventie, waarvan het ontwerp afgelopen vrijdag eindelijk rond raakte, verplicht landen om de rechten van gehandicapten te respecteren en hen actief te beschermen tegen uitbuiting. Landen die het ratificeren zullen bijvoorbeeld openbare gebouwen moeten uitrusten voor rolstoelgebruikers of blinden de mogelijkheid moeten geven om te gaan stemmen. Het verdrag roept op tot een “progressieve realisering” van dergelijke verplichtingen, naar het vermogen van individuele landen.

De conventie zal goedgekeurd worden door de Algemene Vergadering van de VN, die overmorgen (1 september) begint. Vanaf dan kunnen landen haar ondertekenen en ratificeren.

Het verdrag kan vooral het verschil maken in landen die nog geen gelijke kansenbeleid hebben voor gehandicapten. Slechts 45 landen hebben momenteel dergelijke wetgeving. Op wereldvlak is het erg pover gesteld met de rechten van gehandicapten. UNICEF schat dat negen op tien gehandicapte kinderen in ontwikkelingslanden niet naar school gaan. Het Britse ministerie van Internationale Ontwikkeling stelt dat gehandicapte kinderen in sommige landen “systematisch uitgeroeid” worden. In sommige landen sterven acht op tien kinderen met een handicap, ver onder de gemiddelde mortaliteit bij kinderen onder de vijf.

Volgens cijfers van het VN-ontwikkelingsprogramma uit 1998 is de alfabetiseringsgraad van mannen met een handicap 3 procent op wereldvlak. Bij vrouwen is dat amper 1 procent. In sommige landen vinden acht op tien gehandicapten geen gehandicapten geen werk.

De Verenigde Staten hebben aangekondigd dat ze de conventie niet gaan ratificeren omdat ze al specifieke wetten hebben.

De rechten van mensen met een handicap zijn al vastgelegd in algemene mensenrechtenverdragen. De conventie creëert geen nieuwe rechten maar preciseert het verbod op discriminatie naar een aantal domeinen, zoals mobiliteit, toegankelijkheid, gezondheidszorg, onderwijs en werk.

“De realiteit is dat mensen met een handicap vaak beroofd worden van die rechten,” zegt ambassadeur Don MacKay, de voorzitter van de werkgroep voor de conventie. “De bedoeling van deze conventie is om een ommezwaai te forceren in de manier waarop regeringen over personen met handicap denken. Het focust op de insluiting van mensen in allerlei maatschappelijke activiteiten en vooral op het bestrijden van bestaande stereotiepen.”

Het moeilijkste deel van de tekst was artikel 23, dat discriminatie verbiedt in het huwelijk, het gezinsleven en persoonlijke relaties. Het recht van gehandicapten op seks en nakomelingen veroorzaakte naar verluidt een verhit debat onder de delegaties.

“Dat verbaasde me allerminst”, zegt Simone Lima, professor psychologie aan de universiteit van Brasilia. “De infantilisering van personen met een handicap en allerlei al dan niet verhulde denkbeelden over zuivere genen en biologisch determinisme zorgen ervoor dat men geneigd is dat deel van de bevolking seksuele en voortplantingsrechten te miskennen.” (MM)