‘Elke Colombiaan droomt van de vrede’

20 juli 2008. Op de Colombiaanse dia nacional speecht Ingrid Betancourt voor een menigte van duizenden toehoorders in Parijs. Ze roept de rebellenbeweging Farc op de wapens neer te legen en alle gijzelaars vrij te laten. Aan Betancourts zijde zingt een man in camisa negra de nationale hymne: Juanes. Een maand eerder hadden we in de backstageruimte van TW classic een gesprek met de artiest die in 2005 door Time uitgeroepen werd tot een van de honderd invloedrijkste mensen ter wereld.
In de jaren tachtig en negentig was Juanes’ thuisstad Medellin zowat de gevaarlijkste metropool ter wereld. Drugskoning Pablo Escobar en zijn kartel zwaaiden de scepter. Cocaïne, wapens, chaos en geweld behoorden tot het leven van alledag. In 1991 werden meer dan zesduizend inwoners in de “Stad van de Eeuwige Lente” neergeschoten. Iedereen kende wel iemand –neef, broer, buur, klasgenoot– die door het wapengekletter van rivaliserende groeperingen om het leven was gekomen. Het is in die tijdsgeest –treffend geschetst door Gabriel Garcia Marquez in Ontvoeringsbericht of door Jorge Franco’s Rosario Tijeras– dat Juanes opgroeit in een voorbeeldig middenklassegezin.
Juanes: ‘Gelukkig zijn we zelf nooit direct in aanraking gekomen met de gewelddadige kant van de stad, maar opgroeien tussen al dat geweld was niet altijd eenvoudig. Door de narco’s en kartels waren er veel problemen. Maar dat is het verleden. Medellin maakt momenteel een enorme positieve transformatie door. Op de meeste plaatsen die vroeger echt heel gevaarlijk waren en waar gewelddadige types en narco’s rondhingen en drugs dealden, vind je vandaag boekenwinkels en parkjes. Natuurlijk hebben we nog wel problemen, zoals iedereen, maar de spirit van Medellin is totaal veranderd. Het is nu de modernste stad van Colombia. Je kan er als westerse toerist zonder problemen naar toe.’
Juanes benadrukt dat zijn kindertijd vooral heel warm en liefdevol is verlopen. ‘Ik ben de jongste van vier broers en twee zussen, allemaal muzikanten. Op mijn zevende heeft mijn oudste broer Javier me leren gitaar spelen en zingen. Mijn vader was veel bezig met tango en folk. Ik ben thuis opgegroeid met muziek uit Chili, Argentinië en Cuba; artiesten als Silvio Rodriguez en Carlos Gardell klonken door het huis. En natuurlijk heb ik Colombiaanse vallenato, guasca, salsa, borros, mambucos en pasillos van jongs af aan meegekregen. Die Colombiaanse roots beïnvloeden mijn werk als artiest voor honderd procent.’

Metallica

‘Alles wat ik nu ben, komt door Colombia. Alles wat ik vanbinnen in mij heb, de manier waarop ik de dingen interpreteer, de essentie gaat steeds terug op Colombia. Zelfs als ik in de wereld rondreis, zelfs wanneer ik roch, hiphop en popmuziek speel, Colombia is altijd aanwezig in mijn teksten en melodieën, en in de manier waarop ik muziek zie.’ Nochtans waren het vooral de gitaarriffs van Metallica die Juanes als tiener muzikaal beïnvloedden en hem inspireerden om een eigen band op te richten, Ekhymosis.
Zowat tien jaar lang leerde Juanes binnen Ekhymosis de kneepjes van het vak, om uiteindelijk in 2000 met een soloplaat op de proppen te komen. Zijn latin rock debuutalbum Fijate bien stond niet alleen tien weken op nummer één in Colombia maar betekende meteen ook Juanes’ internationale doorbraak. Twee jaar later haalde opvolger Un dia normal platinum in Colombia, Mexico en Spanje. Met de hitsingle La camisa negra van Juanes’ derde plaat Mi sangre ging ook West-Europa voor de bijl, inclusief België. En om het succesverhaal compleet te maken: La vida es un ratico, Juanes vierde, werd op een en dezelfde dag in 77 landen gelanceerd, meteen de grootste release van een Spaanstalig album ooit. Je zou voor minder door president Uribe uitgeroepen worden tot ‘de Grootste Ambassadeur van Colombia’.
Niet dat dat meteen een rol is waar Juanes op zit te wachten. ‘Ik wil de druk niet voelen van “ik ben ambassadeur”. Ik ben gewoon een Colombiaanse burger. Uiteraard wil ik de wereld graag de beste kant van mijn land tonen. Dat vind ik echt belangrijk. Het doet me pijn wanneer mensen altijd slechte dingen vertellen over Colombia.’
‘De boodschap is dat Colombia een van de mooiste landen ter wereld is. We hebben prachtige muziek en cultuur, het lekkerste eten en de mooiste vrouwen. Colombia is niet wat mensen denken dat het is. We lijden onder de oneerlijke positie die de wereld ons geeft, maar het probleem ligt niet alleen bij ons. Ons drugsprobleem heeft betrekking op de rest van de wereld: overal wordt cocaïne gesnoven.’

Superster

Ondanks zijn status als superster neemt Juanes politiek geen blad voor de mond. Niet vanzelfsprekend in een land dat zo gepolariseerd is tussen links en rechts, waar paramilitairen en guerilla’s de voorpagina’s uitmaken. ‘Ik sta precies in het midden’, zegt Juanes.
‘In het Spaans is dat de extreme centro, extreem in het midden. Als je naar de rechterzijde of linkerzijde luistert, hebben ze vast allebei wel ergens gelijk. Maar het komt erop aan een evenwicht te vinden. Moest ik president van Colombia zijn, dan zou ik politieke hervormingen doorvoeren, want de welvaart is slecht verdeeld. Zo heeft niet iedereen gelijke toegang tot grond. Een ander punt is de problematiek van drugs. Ik vind dat je een deel van de drugsmarkt moet legaliseren. Dat is een complex gegeven en morally zijn we er waarschijnlijk nog niet klaar voor. Maar wat verslaafden nodig hebben, is medische hulp, geen gevangenisstraf. Het komt erop aan nieuwe oplossingen te vinden. De aanpak van de voorbije jaren werkt niet. En de Farc hebben de business in handen. Ze hebben veel geld, veel macht, gestoeld op drugs. Arme mensen die geen alternatieven hebben, sluiten zich aan bij de Farc, omdat ze geen kansen hebben en bij de guerilla’s wel iets kunnen verdienen. Het gaat om kansen.’
Juanes pleit ook voor onderhandelingen met de Farc, een idee dat president Uribre aanvankelijk helemaal niet genegen was, maar dat sinds de bevrijding van Ingrid Betancourt steeds meer ingang vindt.
‘Het punt is dat we het conflict beu zijn, echt beu. Vrede is de droom van elke Colombiaan.’ En als hij daartoe kan bijdragen, op zijn manier, als artiest, dan doet Juanes dat ook. In maart bereikten de spanningen tussen Venezuela, Ecuador en Colombia een hoogtepunt nadat Colombia een Farc-kamp in Ecuador had gebombardeerd. In volle diplomatieke crisis organiseerde Juanes een gratis Vrede Zonder Grenzen-concert op de Simon Bolivarbrug, die symbolisch de grens vormt tussen Colombia en Venezuela. Driehonderdduizend Colombianen en Venezolanen woonden de optredens van Juanes, Carlos Vives en co bij.
Nog zo een ander memorabel optreden was dat in het Europees parlement in april 2006. Nog nooit had een artiest tijdens de plenaire zitting van het parlement gespeeld, maar voor Juanes maakte Brussel graag een uitzondering. De zanger vroeg aandacht voor de problematiek van landmijnen –een van zijn stokpaardjes. Om slachtoffers van antipersoonsmijnen te helpen richtte Juanes zijn eigen hulpfonds op, de Mi Sangre Foundation. ‘Elke dag worden in Colombia drie mensen het slachtoffer van landmijnen. Via de foundation heb ik er heel wat ontmoet, overal in het land: soldaten, kinderen, … Het is een moeilijk verhaal. Nergens ter wereld liggen meer mijnen dan in mijn land.
Afghanistan en Cambodja volgen op de tweede en derde plaats. Toch krijgen die van de internationale gemeenschap meer financiële hulp om het landmijnprobleem aan te pakken. Na mijn optreden in het Europees parlement heeft Europa 2,5 miljoen euro toegekend aan Colombia om het land verder te ontmijnen. Maar dat is echt niet genoeg. De internationale gemeenschap kan nog veel meer doen.’