“Ethische richtlijnen OESO worden nauwelijks toegepast”

Deze week evalueert de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen in Parijs. Die tekenen de ethische krijtlijnen uit voor bedrijven. Ze zijn een hulpmiddel voor ondernemers om de valkuilen van het ondernemen in arme landen - corruptie, milieuovertredingen of sociale wantoestanden - uit de weg gaan.

Maar intussen zeggen ngo’s in Brussel dat de OESO-richtlijnen niet toegepast worden. Met de gedragscode zelf is niet zoveel mis: ze is de enige die internationaal ondersteund wordt door overheden. Maar volgens het rapport ‘Five years on: a review of the OECD guidelines’ zijn de procedures en mechanismen om ze te doen eerbiedigen te zwak.

De toepassing van de richtlijnen gebeurt via de nationale contactpunten van de OESO - organen die in vrijwel alle OESO-landen tri-partiet zijn samengesteld uit vertegenwoordigers van de overheid, van de werkgevers en van de werknemers. Enkel in Finland maken ook ngo’s deel uit van het nationaal contactpunt.

Het rapport van OECD Watch stelt dat de behandeling van de klachten bedroevend is. Van de 45 dossiers die de ngo’s de afgelopen vijf jaar indienden bij de contactpunten, zijn slechts acht ‘afgesloten’. Dat wil zeggen: het conflict raakte opgelost binnen het contactpunt of de zaak werd geregeld buiten dat forum om. 22 klachten zijn nog hangende. Dertien klachten werden geweigerd of geblokkeerd. De twee overigen werden ingetrokken.

Het rapport stelt dat de contactpunten eenvoudig niet toereikend zijn als mechanisme om de wereldwijde operaties van multinationale ondernemingen te verbeteren en om de conflicten tussen ondernemingen en burgers te reduceren.

Colette Vanstraelen, secretaris van het Belgische contactpunt, verdedigt zich: De ngo’s hebben soms verkeerde verwachtingen van wat de nationale contactpunten van de OESO kunnen doen. Het is niet onze taak om de bedrijven terecht te wijzen. Het contactpunt is geen rechtbank; we hebben zelf geen onderzoeksmogelijkheden. Onze taak is het om de ngo’s en de bedrijven met elkaar in contact te brengen. Dat zorgt automatisch voor een gedragsverandering bij de bedrijven.

Naast de promotie van de richtlijnen en uitwisseling van informatie staan nationale contactpunten van de OESO in voor een klachtenprocedure. Er zijn geen sancties voorzien: als beide partijen niet tot een vergelijk komen, moeten ze het in de rechtbank uitvechten.

Paul de Clerk van Friends of the Earth International, een lid van OECD Watch, verwacht duidelijk meer. De OESO checkt niet of een bedrijf zich aan de richtlijnen houdt. Als dat niet het geval is, kunnen geen sancties afgedwongen worden. Op die manier is er geen enkele incentive voor bedrijven om de richtlijnen na te leven.

De 39 regeringen (dertig OESO-lidstaten en negen andere landen) die de OESO-richtlijnen hebben ondertekenden, hebben zich ertoe verbonden om de gedragscode bij hun ondernemingen te promoten en te laten naleven.

Patricia Feeney, de auteur van het rapport, vindt de contactpunten van de OESO partijdig. Zelfs wanneer er zware beschuldigen opduiken, zoals in Congo DRC, spannen de nationale contactpunten zich in om het onderzoek te dwarsbomen en de bedrijven de beschermen.

Klachten worden voortdurend van tafel geveegd omwille van procedurele redenen, stelt Jan Capelle van Proyecto Gato. Die organisatie diende in de lente vorig jaar twee dossiers in bij het Belgisch nationaal contactpunt van de OESO: tegen de bouw van een megadam in Laos (een project van Tractebel-Suez) en tegen de bouw van een 750 km lange gaspijpleiding over Turks, Georgisch en Azerbeidzjaans grondgebied (een project van het Britse BP, deels gefinancierd met geld van Dexia, Fortis en ING). In beide gevallen werd er een gebrekkige schadevergoeding betaald aan de mensen die moesten verhuizen, zegt Capelle.

Ik kan me niet uitspreken over de andere landen, maar het Belgisch Nationaal Contactpunt behandelt elke klacht, zegt Vanstraelen van het nationaal contactpunt in België. Momenteel lopen er nog een vijftal dossiers. Over de inhoud daarvan kan ik weinig kwijt.

Een coalitie van 14 ngo’s diende eind vorig jaar klachten in tegen vier Belgische bedrijven actief in Congo: Forrest George International SA, Belgolaise, Cogecom en Nami Gems. De klacht is gebaseerd op de bevindingen van een VN-panel die intussen al drie jaar oud zijn, maar ze is nog steeds hangende. (ADR)