EU-ACP parlementsleden in Tenerife: 'Dit is geen politiek toerisme'

Hoewel de Joint Parliamentary Assembly (JPA, gemeenschappelijke parlementaire vergadering) al bijna een halve eeuw bestaat, is ze nauwelijks gekend bij het grote publiek. De echte beslissingen inzake EU-ACP-relaties worden dan ook op ministerieel en diplomatiek niveau genomen. Toch is dat gebrek aan aandacht onterecht, vindt Europarlementslid en voormalig Europees Commissaris voor Ontwikkelingssamenwerking Louis Michel (MR). ‘De continue vranke en open dialoog die hier gevoerd wordt, is van onschatbare waarde voor de samenwerking tussen de EU en de ACP.’
Sarah Delputte, die de rol van de JPA onderzoekt aan de Universiteit Gent, treedt Michel bij. Delputte: ‘Omdat de JPA geen bindende macht heeft, is haar invloed op het beleid moeilijk te meten. Dat neemt niet weg dat de JPA gestaag aan invloed heeft gewonnen.’
Die tendens zet zich verder in de tweede herziening van het Cotonou-akkoord, dat de samenwerking tussen de EU en de ACP vastlegt. Die herziening zal begin juni in de Burkinese hoofdstad Ouagadougou ondertekend worden. Nieuw is dat de JPA, die toeziet op de uitvoering van het Cotonou-akkoord, nu ook expliciet erkend wordt als forum voor de bespreking van de regionale en landenstrategiedocumenten, het Europees Ontwikkelingsfonds en de Economische Partnerschapsakkoorden (EPA’s).

De speech van michel

De parlementsleden namen in Tenerife vier resoluties aan, over de klimaatverandering, de financiële crisis, Haïti en de nakende verkiezingen in Soedan. Meteen wordt duidelijk dat de JPA een hele waaier aan thema’s kan behandelen. In zijn eerste openingsspeech als co-voorzitter bracht Michel ook nog het heikele thema migratie ter sprake –waarover de parlementsleden het overigens niet eens raakten–en drukte hij zijn bezorgdheid uit over de situatie in Madagaskar.
Opmerkelijk: over de controversiële EPA’s repte Michel met geen woord. Ze vormen nochtans een symbooldossier voor de JPA. Onder het voorzitterschap van Britse Glenys Kinnock groeide de parlementaire vergadering uit tot het belangrijkste forum waar EU- en ACP-parlementsleden in debat gingen over de impact van de EPA’s. Dat mocht Michel in zijn vorige functie als Europees Commissaris al ondervinden toen hij er herhaaldelijk kritisch over geïnterpelleerd werd.
Michel, die bekend staat als een fervent voorstander van de EPA’s, beschouwt ze als de geschikte instrumenten om de ACP-landen te integreren in de wereldeconomie. ‘Glenys Kinnock heeft op dat vlak een dom spel gespeeld door de lijn van de ngo’s te volgen’, aldus Michel, die daarmee de voornaamste breuklijn met zijn voorganger onderstreept.

Concurreren met Europa

Eind oktober 2009 sloten de Cariben als enige regio een volwaardig EPA af, twee jaar na de initiële deadline. Een aantal Afrikaanse landen heeft wel voorlopige EPA’s afgesloten maar volwaardige akkoorden laten nog altijd op zich wachten.
‘De landen hebben geen baat bij EPA’s’, zegt Marc Maes van 11.11.11., de koepel van Noord-Zuidorganisaties. ‘De Minst Ontwikkelde Landen vallen terug op het zogenaamde Alles Behalve Wapens-regime: uitgezonderd voor wapens mogen ze naar de EU uitvoeren zonder importtaks te betalen. Voor ontwikkelingslanden gelden dan weer uitzonderingen op de vrijhandelsregels van de Wereldhandelsorganisaties, waardoor ze hun meest kwetsbare sectoren kunnen beschermen door invoertaksen te blijven heffen. Voor veel staten is dat één van de belangrijkste bronnen van inkomsten.’
De Cariben, waar diensten een belangrijk segment van de economie uitmaken, konden wel overtuigd worden van de meerwaarde van de EPA’s. Haïti en Guyana, de twee landen die zich aanvankelijk hevig hadden verzet tegen de akkoorden, konden uiteindelijk niet anders dan ook ondertekenen. ‘In bepaalde sectoren staan wij te zwak om te concurreren met Europa’, zegt Donald Ramotar, parlementslid uit Guyana. ‘Maar door als enige land in de regio niet te tekenen zouden we onszelf helemaal buitenspel zetten.’

Centen verdelen

Ook in de discussie over de regionale en landenstrategiedocumenten speelde de JPA een cruciale rol. Die documenten vormen de basis om het ontwikkelingsbudget van het Europees Ontwikkelingsfonds te verdelen. Vroeger werden ze vaak als geheim beschouwd. ‘Toen gingen we debatten aan met de EU zonder te weten wat onze eigen regering aan Europa had gevraagd’, vertelt het Tanzaniaanse parlementslid Kilotsi Mporogomyi. ‘Glenys Kinnock begreep het probleem. Met de steun van toenmalig commissaris Michel haalde ze regionale en landenstrategiedocumenten naar de JPA.’

Homoseksualiteit taboe

Met de opmars van landen als China, Rusland en Brazilië krijgt de EU concurrentie als handels- en ontwikkelingsactor in de ACP-regio. Toch blijft Europa een onmisbare partner voor de meeste ACP-landen. Dat verklaart waarom ook de parlementsleden van discutabele regimes lippendienst bewijzen aan de voorwaarden op het vlak van democratie, goed bestuur en mensenrechten die de EU aan haar hulp koppelt.
‘Hoewel we niet alle voorwaarden onderschrijven, begrijpen we de bekommernissen van EU’, zegt Teshome Togo van Ethiopië, wiens land onder vuur genomen werd omwille van mensenrechtenschendingen. Een heel gevoelig thema is voor veel landen homoseksualiteit. ‘In eigen land kunnen we dat onmogelijk verdedigen’, beaamt Assarid Imbarcaouane, Malinees parlementslid. ‘Maar dat neemt niet weg dat we hier in alle openheid kunnen discussiëren. We zetelen hier immers als gelijke partners.’

Leerprocessen

In de JPA zetelen 78 parlementsleden uit de ACP-regio en evenveel uit de EU. ‘Maar er is wel een verschil in capaciteit’, zegt de Zambiaan Charles Milupi. ‘De Europese parlementsleden zijn veel beter omkaderd, waardoor wij, ACP-parlementsleden, niet altijd op gelijke voet de discussie kunnen aangaan.’
‘Ongelijkheid en een gebrek aan capaciteit en efficiëntie zijn inderdaad veel gehoorde en terechte kritieken’, beaamt Isabelle Durant van de Europese groenen. ‘Ook de keuze van het Spaanse voorzitterschap om de JPA te midden van een toeristisch resort in Tenerife te organiseren komt haar legitimiteit niet ten goede. Dit is koren op de molen van de critici die de JPA onterecht afdoen als politiek toerisme.’
Diezelfde critici vinden de JPA een dure aangelegenheid voor een orgaan dat geen bindende beslissingen kan nemen. ‘Door louter te concentreren op het gebrek aan formele macht ga je voorbij aan het belang van de informele functie die de JPA vervult’, nuanceert onderzoekster Delputte. ‘Via leerprocessen kan ze de nationale parlementen versterken en bijdragen tot een democratische en ontwikkelingsvriendelijke cultuur onder parlementsleden. De JPA ziet bovendien toe op de implementatie van de Cotonou-doelstellingen.’