EU-Budgetsteun bemoeilijkt controle op Millenniumdoelen

“In 2006 verbond de Europese Commissie zich tegenover het Europees Parlement en de Raad ertoe 20 procent van de ontwikkelingshulp te besteden aan basisonderwijs en gezondheidszorg in arme landen,” zei Mirjam van Reisen dinsdag (26 juni) bij de voorstelling van het rapport ‘2015 Watch’. Dat rapport is een publicatie van Alliance 2015, een koepel van ontwikkelingsorganisaties uit zes Europese landen.
De auteurs van het rapport stellen dat de EU in 2005 slechts 4,71 en 2,73 procent van de hulp besteedde aan specifieke programma’s voor respectievelijk gezondheidszorg en basisonderwijs. De sectorspecifieke hulp voor onderwijs is bovendien gedaald tegenover 2000, toen het percentage nog op 4 procent stond.
Volgens de woordvoerder van EU-ontwikkelingscommissaris Louis Michel Amadeu Altafaj is die kritiek onterecht, omdat ze geen rekening houdt met het geld dat Europa rechtstreeks investeert in de begrotingen van ontwikkelingslanden.
 “De Commissie streeft naar een beter evenwicht tussen hulp langs projecten en directe begrotingshulp”, zegt Altafaj, “Door de regeringen van ontwikkelingslanden het geld te laten beheren vergroten we het ‘ownership’: de ontwikkelingslanden nemen hun toekomst zelf in handen.”
Altafaj verwijt de ngo’s een paternalistische visie op ontwikkelingssamenwerking: “We geven liever geld aan een goed werkend ministerie van Onderwijs dan aan parallelle initiatieven van ngo’s en consultants”. De Commissiewoordvoerder sloot niet uit dat de ngo’s voor een stuk hun eigen belangen verdedigen, omdat met ze met het geld voor projectfinanciering ook eigen werking bekostigen.
De Europese hulporganisaties vinden niet dat extra middelen voor begrotingssteun ten koste mogen gaan van eerder gemaakte beloften. Alleen specifieke steun om bijvoorbeeld de lonen van leraars, verplegers en dokters te betalen mag worden meegeteld om de beloofde 20 procent voor onderwijs en gezondheidszorg te halen, zeggen ze.
“Het is niet omdat de Europese Commissie nu met directe begrotingssteun op de proppen komt, dat de andere beloften zomaar overboord mogen worden gegooid”, zegt Vagn Berthelsen, de voorzitter van Alliance 2015, “Wanneer we de Millenniumdoelen inzake onderwijs en gezondheid willen halen hebben we een stabiele financiering op langere termijn nodig.” De directe begrotingssteun die de Commissie voorstelt, is volgens Van Reisen afhankelijk van voorwaarden die de geldkraan van het ene jaar op het andere kunnen dichtdraaien.
De ontwikkelingsngo’s benadrukken evenwel dat ze niet principieel tegen directe begrotingssteun zijn. “Begrotingssteun heeft een groot potentieel en kan hulp efficiënter maken, maar er blijft nog een zekere weg te gaan”, zegt Berthelsen, “Je kan niet van de ene dag op de andere overstappen van projectfinanciering naar algemene begrotingssteun.”
Commissiewoordvoerder Altafaj is het daar niet mee eens: “De kwaliteit van het bestuur in Afrika is er sterk op vooruit gegaan. Het moet mogelijk zijn de Afrikaanse politici te vertrouwen en met hem samen te werken”.
De hulporganisaties stellen verder dat investeringen in onderwijs en gezondheidszorg blijkbaar geen prioriteiten meer zijn in de samenwerkingsprogramma’s die momenteel voor de periode 2007-2013 worden afgesloten met de ACP-landen, de voormalige Europese kolonies in Afrika, de Caraïben en de Stille Oceaan. Onderwijs wordt slechts als prioriteit genoemd in vijf van 61 programma’s, gezondheidszorg slechts in twee, stelt het rapport.
Een sector als “transport” word dan weer 19 keer als prioriteit genoemd, wat de hulporganisaties doet vermoeden dat de Europese Unie infrastructuurwerken en plattelandsontwikkeling in rekening wil laten brengen als - indirecte - steun voor sociale sectoren als onderwijs en gezondheid. “Voor de statistieken is heb belangrijk investeringen in verschillende sectoren uit elkaar te houden”, zegt Berthelsen.
“Onderwijs en gezondheidszorg zijn erg belangrijk, maar transport en wegen zijn dat ook”, zei in dit verband de ambassadeur van Madagascar bij de Europese Unie, Jeannot Rakotomalala. “Hoe kan je kinderen naar school laten gaan of landbouwproducten exporteren wanneer je geen wegen hebt?”
De hulporganisaties maken zich tenslotte zorgen over het feit dat de Commissie niet van plan lijkt de landenprogramma’s voor ACP-landen voor goedkeuring voor te leggen aan het Europees Parlement. “In de relaties met het Zuiden benadrukt de Commissie voortdurend het belang van goed bestuur. Hoe kan ze dan tegelijk de hulpprogramma’s voor Afrika onttrekken aan democratische controle?”, zegt Paddy Maguinness van de Ierse hulporganisatie Concern.
“Europees Commissaris Louis Michel heeft beloofd het parlement zo goed mogelijk te informeren over de hulpprogramma’s voor Afrika”, reageert woordvoerder Altafaj. “Maar echte onderhandelingen met het parlement komen er niet, omdat die niet voorzien zijn in het wettelijk kader van de Cotonou-akkoorden.” De akkoorden van Cotonou regelen de relatie tussen de Europese Unie en de ACP-landen.
Het Europees Parlement had vorige week ook al kritiek op het Europese ontwikkelingsbeleid. In een rapport van het Britse socialistische parlementslid Glenys Kinnock kreeg de Commissie onder meer het verwijt dat ze niet genoeg investeert in onderwijs en gezondheidszorg en dat ze de hulpcijfers vervalst met operaties voor schuldkwijtschelding.