EU wil handelsverdrag met Oost-Afrika forceren

Het akkoord zou Burundi, Kenia, Rwanda, Tanzania en Oeganda verplichten hun importheffingen op ruim vier vijfde van alle goederen uit de EU tegen 2033 te schrappen. Omgekeerd zou de Europese Unie meteen een einde maken op alle heffingen op goederen uit de Oost-Afrikaanse Unie, met een overgangsperiode voor rijst en suiker.
De Europese Unie legt de nadruk op de nadelen voor de bedrijven uit de regio als de overeenkomst uitblijft. “Als er geen EPA komt, zullen de bedrijven in Burundi, Kenia, Rwanda, Tanzania en Oeganda moeten beantwoorden aan strengere oorsprongsregels en zal de invoer van machines en andere kapitaalgoederen uit Europa duur blijven”, zegt Jacques Wunenburger, het hoofd van de EPA-eenheid van de Europese Commissie.

Bedenkingen

De onderhandelingen over het akkoord slepen al bijna tien jaar aan omdat de Oost-Afrikaanse landen vrezen dat hun bedrijven niet zullen opkunnen tegen de Europese concurrentie en dat het verdwijnen van de heffingen hun inkomsten zal doen opdrogen. Ze werpen ook op dat ze nauwelijks nog ruimte zullen hebben om een eigen handelsbeleid te voeren. De vijf Afrikaanse landen hopen dat ze bijkomende steunmaatregelen uit de brand kunnen slepen die hun bedrijven meer kansen zouden bieden te profiteren van de handelsliberalisering.  
Volgens Wunenburger is de angst van de Oost-Afrikaanse partners overdreven. “Ze houden er bijvoorbeeld geen rekening mee dat de afbouw van importheffingen de handel kan stimuleren. Grotere handelsvolumes kunnen de daling van de inkomsten uit heffingen voor een deel compenseren.” De EU wijst er bovendien op dat het terugschroeven van de heffingen heel geleidelijk gaat.
Sommige bedrijven in Oost-Afrika hopen ook dat hun regeringen hun bedenkingen nu gauw opzij zetten. “Onzekerheid betekent een onvoorspelbaar beleid, en dat houdt investeringen tegen”, zegt Godwin Muhwezi, de woordvoerder van de Oost-Afrikaanse Raad van de Zakenwereld (EABC). Met name Keniaanse tuinbouwbedrijven gaan ervan uit dat ze veel baat kunnen hebben bij vrijhandel met de Europese Unie. Door het betere klimaat hebben ze immers een belangrijk voordeel in de concurrentieslag met Europese telers. 
Maar de Oost-Afrikaanse landen hebben oor voor de talrijke critici van de voorstellen van de Europese Commissie, ook in Europa. “De Oost-Afrikaanse landen zullen er in concurrentie met de EU nooit in slagen hun industrie verder uit te bouwen”, zegt David Hachfeld van de hulporganisatie Oxfam in Duitsland. “Hun uitvoer zal niet stijgen, behalve misschien de uitvoer van onbewerkte voedselgewassen”.
Marc Maes, een EPA-criticus van de Vlaamse ngo-koepel 11.11.11, neemt onder meer een bepaling op de korrel die de Afrikaanse partnerlanden verbiedt hun uitvoerheffingen op te trekken. Dat verhindert regeringen de uitstroom van grondstoffen in te perken om die in eigen land te verwerken.

Frustratie

De frustratie bij de Europese Unie neemt toe. “De situatie in onhoudbaar. De landen van de Oost-Afrikaanse Unie hebben nog niet getekend en krijgen toch een even vrije toegang tot de Europese markt als andere landen die wel een voorlopig partnerschapsakkoord hebben ondertekend”, verklaarde Timothy Clarke, de ambassadeur van de EU in Tanzania, vorige maand.
De Europese Unie voert sinds 2001 met zes regionale groepen van ontwikkelingslanden onderhandelingen over aparte economische partnerschapsakkoorden. Tot dusver hebben alleen de Caraïbische landen een voorlopig EPA ondertekend. Tegenstanders beschuldigen de EU ervan verschillende landen en regio’s tegen elkaar uit te spelen om alle geplande partnerschapsakkoorden erdoor te krijgen. 
De voorlopige overeenkomsten moeten leiden tot volwaardige partnerschapsovereenkomsten, waarin ook investeringen, de handel in diensten en intellectuele eigendomsrechten aan bod komen. Die akkoorden zouden dan in de plaats komen van het oude handelssysteem tussen de EU en de voormalige kolonies van de Europese landen, dat in 2007 afliep. Dat bevatte veel niet-wederzijdse maatregelen en bevoordeelde de partnerlanden ten opzichte van andere landen. Het viel niet meer te rijmen met de regels van de Wereldhandelsorganisatie.