Eugenetica-spook steekt weer de kop op

In oktober vorig jaar schafte China de verplichte medische onderzoeken af die de autoriteiten toeliet voor een huwelijk beide partners te onderzoeken op ernstige erfelijke aandoeningen, geslachtsziekten of besmettelijke ziekten. Met de onderzoeken wou de overheid erfelijke aandoeningen opsporen en zo het aantal kinderen met afwijkingen inperken. Ze beriep zich op de Nationale Eugeneticawet van 1995 - later omwille van buitenlandse protesten herdoopt tot de Wet voor Gezondheid van Moeder en Kind. De onderzoeken waren uiterst onpopulair en kregen stormen kritiek van mensenrechtenactivisten omdat ze onder meer leidden tot gedwongen abortussen en sterilisaties.

Maar de oude Chinese angst voor ‘raskwaliteit’ is nog niet van de baan. Op een recent seminarie zei vice-directeur professor Liang Jimin dat gezondheidstests voor het huwelijk essentieel zijn om intelligente en gezonde baby’s te krijgen.

Toch tonen zijn eigen cijfers aan dat medische routineonderzoeken bij toekomstige ouders in China niet meer dan vijf procent van de afwijkingen kunnen voorkomen. Zo’n 65 procent van de baby’s met aangeboren afwijkingen in China is het gevolg van slechte voeding en gezondheidszorg, en nog eens 15 procent is te wijten aan vervuiling, geeft hij toe.

Hiervoor bestonden al langer bewijzen. In 1997 besloot een gemeenschappelijk rapport van Unicef en de Chinese Academie voor Preventieve Geneeskunde dat 39 procent van alle plattelandskinderen een vertraagde groei vertonen als gevolg van ondervoeding. Volgens de Wereldbank lijdt meer dan een kwart van de kleuters in landelijke streken aan bloedarmoede, rachitis of andere ziekten te wijten aan vitamine- en mineralengebrek. In de Chinese bergstreken veroorzaakt mineralengebrek Kashin Beck, een ziekte die alleen in China voorkomt. De westelijke Shanxi-provincie heeft een van de hoogste percentages geboorteafwijkingen ter wereld, en dat wordt toegeschreven aan water- en luchtvervuiling in combinatie met een gebrek aan vitamine B.

Volgens de Nederlandse specialist over geschiedenis van Chinese eugenetica, Frank Dikotter, heeft de wens om het Chinese ras sterker te maken diepe historische wortels. Al bij de start van de twintigste eeuw deden Chinese deskundigen een beroep op Westerse empirische wetenschap in een poging tot verbetering van de Chinese natie. Er verschenen diverse boeken over eugenetica, en hervormer Kang Youwei ijverde onder meer voor sterilisatie van fysiek en mentaal gehandicapten. Er werd een Chinees Comité voor Raciale Hygiëne opgericht, dat de ‘wetenschap van raciale vooruitgang’ moest stimuleren.

De historische preoccupatie met erfelijke factoren heeft ertoe geleid dat Chinese gezondheidsbeambten het belang van voeding en omgevingsfactoren voor de gezondheid deels over het hoofd zagen. De uitspraken van Jimin lijken weer in dezelfde richting te gaan. Tegelijk heeft het recente schandaal in China met minderwaardig melkpoeder het land wel hardhandig gewezen op het belang van voedselveiligheid. Half april raakte bekend dat minstens 13 zuigelingen stierven doordat het melkpoeder dat ze kregen veel te weinig eiwitten, ijzer en andere voedingsstoffen bevatte. Intussen is gebleken dat zo’n 45 melkproducerende bedrijven uit diverse Chinese provincies niet aan de standaarden voldeden.