Europa is geen snelle redder in nood voor Oekraïne

Europese leiders hebben steun beloofd aan het Oost-Europese land na de val van het regime van Viktor Janoekovitsj. De interim-regering zegt nauwere banden te willen met Europa. Dit zal veel mensen die in de afgelopen maanden deelnamen aan de demonstraties een plezier doen. Maar sommige analisten wijzen erop dat ze geen illusies moeten hebben over wat Oekraïne zal winnen, en verliezen, als de lange weg naar Europese integratie begint.

“De mensen verwachten wel wat pijn als er hervormd moet worden. Werkloosheid en economische problemen liggen in het vooruitzicht”, zegt Lilia Shevtova van het Moscow Carnegie Centre. “Maar ze weten niet precies wat ze kunnen verwachten en hoe moeilijk het zal zijn uit dit tranendal te klimmen. Als ze falen of struikelen, zal Oekraïne instorten en wegrotten.” Met name in het oosten en zuiden van het land, wonen veel Oekraïners die liever aansluiting bij Rusland houden.

Zware industrie

De maandenlange protesten die uitmondden in het vertrek van Janoekovitsj groeiden uit tot protesten over het falen van het beleid van de voormalige president in bredere zin. Maar al lang voordat ze tot een bloedig einde kwamen, was Europese integratie – of het gebrek daaraan – een van de belangrijkste drijfveren achter de ontevredenheid van de demonstranten.

De aanvankelijke massabijeenkomsten op het Onafhankelijkheidsplein in Kiev kwamen er na het nieuws dat Oekraïne geen vrijhandelsovereenkomst zou tekenen met de EU. Volgens de EU ligt dat voorstel nu weer op tafel. Sommige analisten zegen dat een handelsovereenkomst op lange termijn voordelen kan bieden, maar pas na dure en pijnlijke hervormingen. Het is de vraag of een bevolking die al jarenlange economische problemen achter de rug heeft, het enthousiasme voor de EU behoudt gedurende de jaren die nodig zijn om de hervormingen door te voeren.

“Deze structurele hervormingen zullen veel vragen van de bevolking”, zegt Balasz Jarabik van het Central European Policy Institute in Slowakije. Slowakije trad in 2004 toe tot de Europese Unie, na een moeilijke overgangsperiode waarin de economie getransformeerd moest worden om te voldoen aan de Europese criteria.

Tegelijkertijd kunnen nauwere banden met Europa heftige gevolgen hebben voor de zware industrie in Oekraïne, omdat die de banden met Rusland verslechteren en handelsconnecties met de oosterbuur verloren zullen gaan. Rusland is een van de belangrijkste economische partners van Oekraïne en een exportbestemming voor goederen uit de militaire industrie.
“De sectoren van de Oekraïense economie die hun oorsprong in de Sovjet Unie hadden, inclusief sectoren gelinkt aan het leger en de Russische industrie, zullen het zwaar te verduren krijgen, instorten of geherstructureerd moeten worden”, zegt Shevtova.

Als de EU er al iets aan kan bijdragen om deze verliezen te compenseren, blijft het onduidelijk wanneer dat gebeurt. Gisteren zei de EU mogelijk bereid te zijn 20 miljard euro te doneren om Oekraïne van een faillissement te redden. Oekraïne zou de komende twee jaar 25 miljard euro nodig hebben aan macro-economische hulp.

Hoewel 20 miljard niet bijzonder veel is als percentage van het Europese bruto product, zitten Europese belastingbetalers er volgens Jarabik vermoedelijk niet op te wachten na Griekenland en Cyprus nog een land van de ondergang te redden met miljarden euro’s.

Corruptie

Voor veel pro-Europese Oekraïners gaat het niet alleen om de economische integratie met Europa. Zij willen ook eindelijk breken met de ideologische en sociale invloed van Rusland. De regering-Janoekovitsj was volgens critici een marionet van het Kremlin. Corruptie, nepotisme, vriendjespolitiek en schending van mensenrechten zouden “Moskouse manieren” zijn.

Veel Oekraïners beseffen echter niet ten volle wat nauwere banden met Europa betekenen. “Van de demonstranten hadden maar weinigen de handelsovereenkomst met Europa gelezen. De meeste mensen dachten dat ze meteen na ondertekening naar Europa konden reizen zonder visum, dat er een einde zou komen aan de corruptie in Oekraïne en dat het leven net zo wordt als in Europa”, zegt Vera Kovalenko, een verkoopassistent uit Kiev. “Maar dat zal niet gebeuren.”

In de westerse media wordt de scheiding tussen de pro-Russische bevolking en de Europees– georiënteerden veel te strikt voorgesteld, zegt Vladimir Pavlenko, een sales manager uit Kiev. “De EU leidt tot verdeeldheid, maar bij de jongere, hoger opgeleide generatie speelt dat veel minder. Zij willen bijna allemaal nauwere banden met de EU, los van de regio waar ze zijn opgegroeid.”

Ouderen in het oosten en zuiden van Oekraïne zijn wel vaak pro-Russisch. “Maar van die generatie hebben de meeste mensen sowieso geen idee wat de Europese Unie inhoudt”, zegt hij.