Europa in het verweer tegen rijke staatsfondsen

De geviseerde fondsen, de zogenaamde ‘Sovereign Wealth Funds’ (SWF’s), zijn vermogende investeringsfondsen van enkele Arabische golfstaten en snel groeiende economieën als China, Singapore en India. De SWF’s werkten zich in de kijker toen ze, na het uitbreken van de subprimecrisis in de VS, participaties namen in enkele grote Amerikaanse banken.
De Duitse regering kondigde op 9 april maatregelen aan om de investeringen van de overheidsfondsen strenger te controleren. De controles worden automatisch als de participatie meer dan 25 procent bedraagt. De Duitse regering kan investeringen tegenhouden als het gaat om strategische sectoren als de stroomvoorziening of er een bedreiging van uitgaat voor de nationale veiligheid. Het ministerie van Arbeid kan tussenkomen als er jobs op de tocht komen te staan.
In Frankrijk gaat het debat over de mogelijkheid dat de China Investment Corporation en enkele Arabische fondsen 10 procent in handen krijgen van de oliereus Total. De CEO van Total, Christophe de Margerie, verdedigt in de krant Libération de investeringen: “Wij zijn het die op de Chinese investeringen hebben aangestuurd.” Hij benadrukte dat Total had gevraagd niet meer dan drie procent van de aandelen in handen te nemen.
In de jaren tachtig had het Emiratische fonds Adia 9 procent van Total in handen, “maar toen lette daar niemand op”, aldus Margerie. “Vandaag is het trendy geworden om de overheidsfondsen in vraag te stellen. Ik denk niet dat ze erop uit zijn de controle over te nemen. Dat is wat ze zeggen en ik geloof hen.”

Gevaarlijke investeringen

Niet iedereen deelt die inschatting. Volgens de hoofdredacteur van het Franse maandblad Alternatives Economiques, Christian Chavagneux, kunnen massale investeringen door SWF’s gevaarlijk zijn omdat ze hun geld even snel weer kunnen wegtrekken. “In november vorig jaar verkocht het Singaporese fonds Temasek een tiende van zijn aandelen in de Bank of China, waarna de koers kelderde. Je kan je inbeelden wat de gevolgen zijn als hetzelfde gebeurt met een van de aangeslagen banken in Duitsland of de VS.” Chavagneux sluit ook niet uit dat staten die de fondsen controleren hun financiële gewicht gaan inzetten als wapen in de buitenlandse politiek.
De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, de club van dertig van de rijkste landen ter wereld, gaf al een indirecte waarschuwing aan het adres van de SWF’s. “Hoge standaarden van transparantie en goed bestuur dragen ertoe bij dat ontvangende landen hun engagement voor open markten handhaven, met oog voor de nationale veiligheid”, schreef OESO-directeur-generaal Angel Gurria begin april aan de ministers van Financiën van de zeven rijkste industrielanden. “De OESO-landen zullen hun grenzen openhouden voor investeringen door SWF’s, zolang die alleen dienen voor commerciële en niet voor politieke doeleinden”, zei Gurria in zijn brief.
Het financiële gewicht van de SWF’s is erg geconcentreerd. Meer dan twintig landen hebben zo’n fonds, maar de vijf grootste bezitten samen zeventig procent van het kapitaal. Volgens schattingen investeerden ze in 2007 ongeveer 48 miljard dollar (30 miljard euro), 165 procent meer dan in 2006. Samen bezaten de SWF’s 3300 miljard dollar in 2007 (2102 miljard euro), 18 procent meer dan het jaar ervoor.