Europees Commissaris Louis Michel: 'EPA's zijn ontwikkelingsinstrumenten'

De voorbije dertig jaar kregen de ACS-landen, bijna allemaal vroegere Europese kolonies, de beste toegang tot de Europese markt –er werden amper invoerheffingen geheven op hun producten. De ACS-landen mochten op hun beurt wel de Europese invoer belasten, een asymmetrie waaraan met de Economische Partnershipakkoorden (EPA’s) een einde zou komen. De EU wil die EPA’s omdat de huidige situatie in strijd is met de regels van de Wereldhandelsorganisatie (WTO), benadrukt Louis Michel. ‘We verlenen de ACS-landen betere toegang tot de EU-markt dan andere ontwikkelingslanden. Dat soort discriminatie mag niet van de WTO, die ons een uitzondering toestond tot 1 januari 2008.’ Bovendien, zegt Michel, ‘is het aandeel van de ACS-landen in de EU-invoer gedaald van 7 procent in 1973 tot 3 procent nu. De eenzijdig betere markttoegang die we hen gaven, had dus niet het verhoopte resultaat. We denken dat we er beter aan doen die landen te helpen zich in te stellen op de mondialisering.’
De EPA’s bieden een antwoord op de twee problemen. ‘De enige manier om de ACS-landen een aparte behandeling te blijven geven binnen het WTO-kader is een vrijhandelsakkoord te starten met zes regionale groeperingen van ACS-landen: één in Caraïben, één in de Pacific, en vier in Afrika. Op die manier willen we de regionale economische integratie steunen. Als dat goed wordt begeleid, kan hen dat ook voorbereiden op de mondialisering.’
Maar de EPA’s stoppen de zwakste economieën van de wereld in een vrijhandelszone met de EU, een van de sterkste economieën ter wereld. Is dat wel een goed idee?
Louis Michel: De EPA’s zijn geen brute liberalisering: het gaat om een geleidelijke opening van hun markten voor onze producten. Voor sommige producten moeten ze hun invoerheffingen onmiddellijk afschaffen, voor andere over 5 of 10 of zelfs 25 jaar. Voor “gevoelige” producten misschien zelfs nooit.
Een vrijhandelsakkoord betekent voor de WTO vrije markttoegang voor “zo goed als alle producten”.
Louis Michel: Dat betekent voor de WTO dat minstens 80 procent van het handelsvolume niet onderhevig mag zijn aan taksen of opgelegde quota. Minder dan 80 procent vrijmaken zal niet aanvaard worden in de WTO, zo weten we via allerlei contacten. Ik begrijp dat het moeilijk ligt voor die landen dat zij hun tarieven moeten afschaffen, terwijl wij nog altijd onze landbouwproducten subsidiëren. Dat is een politieke contradictie. We hebben geprobeerd de EU ertoe te bewegen geen exportsubsidies meer te geven voor producten waarvoor ACS-landen hun tarieven afschaffen. Dat is ons niet gelukt.
Er is harde kritiek op het landbouwluik. Velen wijzen erop dat bijna alle landen zich, net als de EU, hebben ontwikkeld door eerst hun landbouw achter beschermende grenzen uit te bouwen. De miljoenen Afrikaanse boeren zouden wel al moeten concurreren met hun Europese tegenhangers.
Louis Michel: De EPA’s veranderen niet zoveel op het vlak van landbouw, behalve dat de EU zijn markt meer opent voor ACS-producten. De onderhandelingen bieden juist de mogelijkheid om de gevoelige producten bieden uit de vrijmaking te houden. De grote vrees van de ACS-landen is niet zozeer dat ze overspoeld worden door onze producten, dan wel dat ze geen gebruik zullen weten maken van hun exportmogelijkheden naar de EU. Omdat ze onvoldoende competitief zijn als hun voorkeurstoegang verdwijnt, of omdat ze de zware productvoorschriften inzake gezondheid of veiligheid niet kunnen waarmaken. Wij willen hen helpen die problemen te overwinnen.
Zien de betrokken landen de EPA’s eigenlijk wel zitten?
Louis Michel: Er is natuurlijk veel weerstand. Begrijpelijk, omdat een verlaging van invoerheffingen een serieus gat in hun begroting slaat. Politici zien dat niet graag. Wij willen hen begeleiden bij de hervorming van hun belastingssysteem, bijvoorbeeld door heffingen aan de grens te vervangen door heffingen op consumptie (BTW). Zo is er voor de staatskas geen verlies. Als er toch netto-verliezen zouden zijn, dan willen we die gerust compenseren.
We benadrukken in de eerste plaats het belang van belastinghervormingen. Ik geloof in markten, maar het economisch liberalisme werkt niet in landen waar de staat gebrekkig is. Het werkt wel in landen waar de staat de rijkdom herverdeelt, voor infrastructuur zorgt en erop toeziet dat de regels gerespecteerd worden. In veel ACS-landen kan de staat dat nu niet. Wij willen hen daarbij helpen. Het hotel in Jamaica waar ik deze week verbleef, rekende Europese prijzen aan, maar het kamerpersoneel kreeg enkel fooien. Die multinationale bedrijven maken daar dus veel winst, maar betalen ze ook belastingen? Belastingen kunnen een herverdelende rol spelen.
Staat u niet onder druk van het Europese bedrijfsleven om de Afrikaanse markten te openen?
Louis Michel: Dit heeft eigenlijk niets te maken met het Europese bedrijfsleven. Dit gaat vooral om ontwikkeling. De deur van de Europese Commissie wordt absoluut niet platgelopen door Europese bedrijven met interesse voor de ACS-landen.
In de WTO weigerden de ontwikkelingslanden te praten over de zogenaamde Singapore-onderwerpen (regels in verband met handelsvereenvoudiging, investeringen, overheidsaanbestedingen of competitie, jvd). De EU gebruikt nu het achterpoortje van de EPA’s om regulering ter zake toch op te leggen aan de ACS-landen.
Louis Michel: Als die landen regionaal willen integreren, is het toch belangrijk dat de handel vlot verloopt, dat er regionaal, net als in de EU, een regelgevend kader bestaat voor investeringen of openbare aanbestedingen?
Zullen Europese bedrijven er niet meer van profiteren?
Louis Michel: Die landen hebben juist te weinig investeringen. We helpen hen om een wettelijk kader te scheppen zodat die investeringen niet uitmonden in roofkapitalisme. Bovendien hopen we dat een regionale markt en juridische zekerheid ook betekenen dat het lokale geld terug in de eigen economie wordt geïnvesteerd in plaats van te worden geëxporteerd naar belastingparadijzen.
Dit is een enorm project. Waarom moet daar per se eind 2007 een akkoord over zijn terwijl andere onderhandelingen eindeloos aanslepen?
Louis Michel: De WTO dwingt ons, althans wat betreft het luik markttoegang voor goederen. We willen graag met de zes regio’s een basisakkoord over onze markttoegang voor goederen. We aanvaarden dat er voor diensten en de Singaporethema’s meer tijd nodig is.

Niet akkoord met Michel
Veel ontwikkelings-ngo’s hebben grote vragen hebben bij de zin van de EPA’s. Marc Maes, dé handelsspecialist bij 11.11.11: ‘Een goed idee van de EPA’s is dat ze regionale integratie tussen ACS-landen willen bevorderen. Dat moet gebeuren, zij het dat de EU het op de verkeerde manier doet door landen te verplichten om te kiezen tussen Oost- en Zuidelijk-Afrika, of tussen Centraal- en Oost-Afrika. Ronduit verkeerd vinden we dat de EU aan die regionale integratie de verplichting koppelt om hun markten te openen voor Europese producten. Daardoor zal geen enkele groep rijke landen zo’n goede toegang tot de Afrikaanse markten hebben als de EU. Ik heb de Europese dienstenbedrijven meermaals horen zeggen dat ze erg geïnteresseerd zijn in de ACS-markten.’

Pascal Kermeis, directeur van het European Services Forum, dé lobbygroep van de Europese dienstenbedrijven, bevestigt dat de bedrijfswereld de EPA’s wel degelijk belangrijk vindt: ‘We verwachten nogal wat van een marktopening in Zuidelijk Afrika. We begrijpen dat een globale overeenkomst niet meer lukt voor eind 2007. Daarom stellen we voor dat in het interimakkoord duidelijk wordt gezegd dat er over diensten in de komende jaren een regeling komt.’ (jvd)