Europees handelsbeleid en de mondiale crisis

MNO’s en KMO’s

Susan George, voorzitter van Transnational Institute en ondervoorzitter van de Franse Attac, stelde de termen van het debat bij. Zij insisteerde dat het Europees handelsbeleid in feite vooral een beleid is ter ondersteuning van de grote multinationale bedrijven, ook al komt de overdonderdende meerderheid van tewerkstelling en zelfs van economische productie van kleine en middelgrote ondernemingen. 
Om die stelling te onderlijnen verwees George naar de correspondentie tussen de Europese Commissie en de waterMNO’s in de periode waarin het General Agreement on Trade and Services vormgegeven werd. In alle brieven en mails die vanuit de EC vertrokken stond in feite de vraag aan de MNO’s wat ze verwachtten van welke landen en hoe het openenen van grenzen hun doelstellingen kon dienen.
Zowel Gaspar Frontini, Chief Economist bij DG Handel van de Europese Commissie, als Ignasi Guardans, Europees Parlementslid en ondervoorzitter van het EP Comité voor Internationale Handel, betwistten die stelling. Guardans argumenteerde dat de export van de MNO’s de facto neerkwam op export vanuit KMO’s ook, omdat zoveel kleine ondernemingen ingschakeld zijn in de productieketen van de MNO’s. ‘Grenzen sluiten voor MNO’s betekent ook KMO’s sluiten’, was zijn stelling.
Myriam Vanderstichelen, onderzoekster aan het Amsterdamse Center for Research on Multinational Corporations, was het daar niet mee eens. Volgens haar wordt de reeds grote ongelijkheid tussen MNO’s en KMO’s op handelsvlak nog versterkt door de huidige kredietcrisis. Bovendien, stelde ze, zorgen de MNO’s wel voor een grote omzet, maar dat levert absoluut niet de tewerkstelling op die KMO’s met zo’n omzet zouden realiseren. ‘Unilever groeide enorm in de periode 1995-2005, maar slaagde er in die periode wel in om 100.000 arbeidsplaatsen te schrappen.’

EU handelsbeleid

De centrale vraag van het debat was of het Europese handelsbeleid een deel van de oorzaak van de huidige crises is of juist een noodzakelijk deel van de oplossing. Volgens Frontini en Guardans is het eerder het tweede. Guardans: ‘Handel kan uiteraard niet alle problemen oplossen, maar elke uitweg uit deze zware economische crisis moet noodzakelijk via internationale handel verlopen.’
Vanderstichelen liet in het midden of dat wel zo onvermijdelijk was, maar stelde een aatal scherpe vragen bij het concrete beleid dat vanuit de EU gevolgd wordt. ‘Los van de theoretische voor- of nadelen van internationale vrijhandel, stellen wij vast dat de onderhandelingsposities van de EU binnen de Wereldhandelsorganisatie (WTO) en bij de gesprekken met derdewereldlanden over vrijhandelsverdragen, allesbehalve constructief is. De EU heeft maar één mantra: wij willen voor onze bedrijven meer markttoegang op andere markten. Het uitgangspunt lijkt te zijn: wij willen hier beter van worden en we trekken ons niets aan van de gevolgen voor de economie of de samenleving aan de andere kant.’
Het debat concentreerde zich dan rond de EU-positie in de zogenaamde Doha Development Agenda, de vastgelopen onderhandelingsronde rond het verder liberaliseren van de wereldhandel binnen de WTO. Volgens Vanderstichelen blijft de EU in die onderhandelingen -ondanks de financiële crisis- vasthouden aan het dereguleren van de financiële diensten, wat inhoudt dat landen geen beperkingen mogen opleggen aan het functioneren van de financiële sector en er geen overheidsingrijpen mag zijn -terwijl alle rijke landen intussen wel miljarden pompen in hun eigen banken.
Ook de “begeleidende maatregelen” die beloofd worden aan armere landen die hun dienstensector zouden moeten openstellen voor internationale concurrentie staan nog steeds nergens, volgens Vanderstichelen. ‘Is de Europese Commissie bereid om vrijhandelsverdragen te weigeren als er geen sociale en ecologische clausules in staan? En is men bereid om daadwerkelijk landen te belonen die zich wel degelijk aan ecologische en sociale regels wensen te houden? Tot nu is daarvan in elk geval weinig te merken’, aldus Vanderstichelen.

Elke uitweg uit deze zware economische crisis moet noodzakelijk via internationale handel verlopen.

Lissabon

Volgens Susan George zal een goedgekeurd Verdrag van Lissabon er bovendien voor zorgen dat het handelsbeleid voor eens en voor goed verdwijnt uit de (nationale) democratische debatten, omdat de EU op dat moment als rechtspersoonlijkheid zelf en rechtstreeks kan onderhandelen, zonder zelfs nog de nationale overheden te consulteren. George vreest daarbij duidelijk dat de neoliberale tendens van de Commissie nog zwaarder zal doorwegen. Ignasi Guardans reageerde scherp door te stellen dat het omgekeerde het geval zal zijn: ‘Met een goedgekeurd Verdrag krijgt het Europees Parlement de macht om afspraken die de Commissie wil maken te bespreken en goed te keuren of te verwerpen.’ Volgens hem zal het handelsbeleid dan eindelijk aan echte -Europese- democratische controle onderworpen zijn.