Europese veiligheidstechnologie niet altijd veilig

Sinds de aanslagen van 11 september is er naast de traditionele defensiesector een industriële veiligheidssector gegroeid. Die ontwikkelt en produceert informatietechnologie, navigatie,  communicatiemiddelen, internetbeveiliging, elektronische identificatie enzovoort. Een trend waar de Europese Unie in navolging van de Verenigde Staten een rol in wil spelen. Europa pompte de laatste vijf jaar 1,4 miljard euro in onderzoek en ontwikkeling van de veiligheidssector. Op die manier wordt de Europese Commissie actief in de beleidsdomeinen veiligheid en defensie, traditioneel iets wat de lidstaten zelf in handen houden.

Nieuwe economische markt

Het rapport van het Vlaams Vredesinstituut, opgericht door het Vlaams parlement als onafhankelijk instituut voor vredesonderzoek, toont aan dat het de EU niet enkel om de veiligheid gaat, maar dat ze ook een nieuwe economische markt tot ontwikkeling wil brengen.

De vraag naar veiligheidstechnologieën in de Europese lidstaten is niet groot genoeg om de productie in de Europese veiligheidsindustrie rendabel te houden. Volgens de EC zijn er externe markten nodig. Maar Jocelyn Mawdsley, auteur van het rapport, vraagt zich af in hoeverre de lidstaten de EU zullen volgen in haar visie dat deze nieuwe sector zo belangrijk is. ‘Als de Europese Unie haar bevoegdheden wil uitbreiden,’ oordeelt Mawdsley, ‘moet ze een meer realistische inschatting maken van wat lidstaten ten tijde van een begrotingscrisis kunnen uitgeven aan veiligheid en defensie, en moet ze bovendien ook meer oog hebben voor de ethische kwesties die bij veiligheid komen kijken.’

Mensenrechten in gevaar

Sommige veiligheidstechnologieën worden niet alleen gebruikt om de veiligheid van burgers te garanderen, maar ook voor onderdrukking en mensenrechtenschendingen. Zo werd de voorbije jaren nog Europese technologie ingezet voor het controleren van sociale media in bijvoorbeeld Tunesië of Egypte, en leverde een Italiaans bedrijf tot 2012 communicatieapparatuur aan de Syrische ordetroepen die het volksprotest moesten neerslaan.

Het is belangrijk dat de Europese lidstaten zich bewust zijn van deze risico’s, wanneer hun veiligheidsindustrie op zoek gaat naar nieuwe afzetmarkten, besluit het rapport. ‘Voor de export van wapens en technologieproducten met tweevoudig gebruik zijn Europese controlemechanismen voorzien, maar voor een aantal nieuwe veiligheidstechnologieën geldt die controle niet, hoewel ze mensenrechten ernstig kunnen schaden,’ zegt Tomas Baum, directeur van het Vredesinstituut.

Steven Luys, directeur strategische marketing bij het technologiebedrijf Barco, reageert: ‘Natuurlijk is het goed om technologieproducten wegens ethische redenen tegen te houden in bepaalde situaties, maar een internationale regeling hieromtrent zou negatief zijn voor de vrije handel en economisch slecht uitdraaien voor België.’ Hiermee bevestigt hij de vrees van Mawdsley dat een oplossing nog lang niet in zicht is.

Luys benadrukt ook dat de overheid niet de enige afzetmarkt voor veiligheidstechnologieën is. Ook internationale organisaties en privébedrijven zoals vlieghavens hebben deze technologie nodig.