Europese Wereldbank heeft nog veel huiswerk

De Europese Investeringbank vergeet voor wie ze moeten werken buiten Europa. Dat is de belangrijkste kritiek in ‘In Whose Interest? The European Investment Bank in the South’. De meeste leningen die de EIB toestaat in Afrika, Azië en Latijns-Amerika gaan naar dochterondernemingen van Europese bedrijven, andere multinationals of grote plaatselijke bedrijven, zegt Colajacomo.

Veel investeringen gaan naar exportsectoren; steun voor de uitbouw van plaatselijke infrastructuur als elektriciteitsnetwerken en transportsystemen wordt genegeerd. De projecten die de EIB financiert, leveren vaak nauwelijks plaatselijke voordelen op als meer werk of betere openbare diensten.

‘In Whose Interest?’ werd gepubliceerd door vier Europese niet-gouvernementele waakhonden: het CEE Bankwatch-netwerk, het Italiaanse Campagna per la riforma della Banca Mondiale (CRBM), Friends of the Earth International (FoEI) en World Economy, Ecology & Development (WEED). In de studie zijn gevalstudies opgenomen over projecten in acht landen waarmee de EIB volgens de auteurs echt in de fout gaat.

Mexico biedt een goed voorbeeld. In het land draaien duizenden kleine en middelgrote bedrijven, de prioritaire partners in de Europese ontwikkelingssamenwerking met het land. Maar de EIB heeft in Mexico nog helemaal geen ‘global loans’ - leningen die verstrekt worden via de bemiddeling van plaatselijke banken - aan dergelijke ondernemingen toegestaan. De bank steunt wel de Mexicaanse dochterondernemingen van Gaz de France, de Franse glasreus Saint-Gobain en Volkswagen.

Volgens Colajacomo, tot voor kort een medewerkster van de CRBM, houdt de EIB zich ook niet aan de Europese sociale en milieunormen. In Zambia steunt de EIB drie kopermijnen die in handen zijn van het Australisch/Canadese First Quantum en het Zwitserse Glencore. Volgens het rapport werd er voor de Bwana Mkubwa-mijn geen milieueffectenonderzoek uitgevoerd voor de EIB haar lening voor het project goedkeurde. De mijn blijkt nu de omgeving zwaar te vervuilen. Ook de Mufurila-mijn is een ecologische nachtmerrie: vorig jaar werden ondergrondse watervoorraden in de buurt door uitloging vervuild.

In de Volkswagenfabriek in het Mexicaanse Puebla heeft de EIB volgens één van de gevalstudies bijgedragen tot de schending van Mexicaanse en internationale arbeidsnormen. Het bedrijf besteedt een aanzienlijk deel van zijn productie uit aan plaatselijke bedrijven die de rechten van hun werknemers niet respecteren en 40 tot 50 procent minder betalen dan Volkswagen zelf.

Andere door de EIB gesteunde projecten die grote sociale of milieuproblemen veroorzaken zijn de gigantische Varacel-houtpulpfabriek in Brazilië, de omstreden oliepijpleiding tussen Tsjaad en Kameroen, de distributie van aardgas in Mexico, de privatisering van de drinkwaterdistributie in Jakarta en Manila en de Nam Theun 2-dam in Laos. Volgens het rapport zijn de positieve effecten van die projecten verwaarloosbar.

Dit zijn voorbeelden en geen uitzonderingen, zegt Magda Stoczkiewicz van CEE Bankwatch Network, een netwerk van organisaties uit Centraal- en Oost-Europa de activiteiten van de EIB en andere grote ontwikkelingsbanken volgt. De projecten van de EIB dienen de belangen van de investeerders, niet die van de gewone mensen.

In Afrika legt de EIB een sterke voorkeur aan de dag voor projecten rond olie, gas en mijnbouw. Voor prioriteiten die de EU en de meeste partnerlanden in Afrika hebben afgesproken, zoals capaciteitsopbouw en sociale cohesie, heeft de Bank nauwelijks aandacht. Landbouw en andere sectoren die traditioneel bijdragen aan armoedebestrijding in Afrika, krijgen ook bijzonder weinig geld.

De belangrijkste doelstelling van de Europese Investeringsbank is bijdragen tot de integratie en de ontwikkeling van de Europese Unie. Daarnaast verleent de EIB steun aan projecten in de privé-sector in het kader van de Europese ontwikkelingssamenwerking. Van de 45 miljard euro die de EIB vorig jaar goedkeurde, waren 4,7 miljard bestemd voor landen buiten de EU.

De EIB wil blijkbaar meer doen buiten Europa. Morgen (9 februari) stellen de Europese Commissie en de EIB een Trustfonds voor de Ontwikkeling van Afrika voor. Dat nieuwe fonds, waarin voorlopig maar 60 miljoen euro komt maar dat na 2007 sterk zou worden uitgebreid, moet de EIB in staat stellen grotere, risicovolle en grensoverschrijdende projecten te financieren.

Sommige EIB-watchers geloven dat de EU de ambitie heeft van de bank een Europese concurrent van de Wereldbank te maken. Onzin, zegt Bram Schim van der Loeff, woordvoerder van de EIB voor de ACP-landen. Het gaat er niet om wie de grootste is. Het trustfonds geeft vooral een signaal: Europa vindt de ontwikkeling van Afrika en de rol van de private sector daarin belangrijk.

Van der Loeff verwerpt de kritiek dat de EIB niet genoeg aandacht besteedt aan armoedebestrijding. Wij zijn geen beleidsmakers. Wij volgen het ontwikkelingsbeleid van de lidstaten en de Europese Unie. Dat legt de nadruk op de ontwikkeling van de private sector, als de belangrijkste bron van werkgelegenheid. En meer banen betekent minder armoede.”

De vier organisaties achter het rapport zeggen dat de EIB zijn activiteiten in het Zuiden grondig moet hervormen. Alles moet worden herbekeken: “de keuze van de projecten, de relaties met de betrokken mensen, de manier waarop verantwoording wordt afgelegd tegenover de EU, de interne procedures en de controle van projecten en hun effecten.”

“De EIB kan een echte ontwikkelingsbank worden”, zegt Colajacomo. “Maar op dit ogenblik heeft ze er de mensen en de kennis niet voor. De EIB ligt nog ver achter op de Wereldbank: ze is minder transparant en heeft minder controlemechanismen om te vermijden dat verkeerde projecten worden gesteund.”

Samen met leden van het Europees parlement willen de ngo’s druk zetten op Oostenrijk, dat momenteel als voorzitter van de EU aan de herziening van het mandaat van de EIB werkt voor activiteiten buiten Europa. De actievoerders klagen dat het denkwerk daarrond helemaal achter gesloten deuren verloopt. (PD)