Ex-dictator for president

Portillo zelf noemt Ríos Montt zijn ideale opvolger, ondanks het feit dat de
grondwet dat niet toelaat omdat hij van 1982 tot 1983 een militaire
dictatuur leidde. Artikel 186 van de grondwet sluit iedereen die een
staatsgreep heeft gepleegd, of die na een staatsgreep staatsleider werd, uit
van latere presidentsverkiezingen. De FRG heeft 63 van de 113 zetels in het
parlement, en dat is 13 te weinig om een Nationale Grondwettelijke Raad
bijeen te roepen die de grondwet kan wijzigen. Maar de derde vice-president
van het parlement, Jorge Arévalo, argumenteert dat Ríos Montt wel kan
meedoen omdat hij het militaire regime leidde drie jaar voordat de nieuwe
grondwet in voege trad. En die is niet retroactief. Ook president Portillo
is ervan overtuigd dat Generaal Efraín Ríos Montt de wettelijke hindernissen
kan overwinnen. De mogelijkheid dat Ríos Montt aan de verkiezingen zou
deelnemen heeft al een politieke storm veroorzaakt, ook al worden de
kandidaten voor de verkiezingen van september 2003 pas in mei volgend jaar
aangeduid.

Ríos Montt verliet het leger in 1974 om via democratische verkiezingen een
gooi naar het presidentschap te wagen. Maar hij zou volgens waarnemers van
de macht gehouden zijn door fraude. In maart 1982 greep hij dan de macht via
een militaire putsch en smoorde alle verzet in de kiem op een manier die nog
veel brutaler was dan die van zijn voorgangers. De Amerikaanse president
Ronald Reagan erkende de regering onmiddellijk en voerde de steun voor de
strijd tegen de linkse guerrilla op. De staat van beleg werd uitgeroepen, er
kwam een strenge perscensuur en geheime rechtbanken die extra macht kregen.
Ríos Montt richtte ook burgergroepen op om tegen de linkse guerrilla te
vechten, gaf opdracht tot verregaande raids in de steden en zond speciale
troepen naar landelijke gebieden om tactiek van de verschroeide aarde toe te
passen.

Veel dorpen die verdacht werden van sympathie voor de rebellen werden
platgebrand. De inwoners werden tot en met de laatste baby vermoord. Volgens
mensenrechtenorganisaties werden tijdens het eerste jaar dat Ríos Montt aan
de macht was meer dan 15.000 mensen vermoord, vluchtten 70.000 naar de
buurlanden, voornamelijk Mexico, en ongeveer 500.000 naar de bergen om zich
daar te verschansen. In Augustus 1983 werd Ríos Montt verjaagd door een
nieuwe staatsgreep die Generaal Oscar Mejía Víctores aan de macht bracht. De
overwinning van Vinicio Cerezo in de democratische verkiezingen in 1985
leidde een nieuw tijdperk in van democratisch verkozen burgerregeringen en
van vredesonderhandelingen die in 1996 uitmondden in een vredesakkoord.

Ríos Montt is ook verwikkeld in een aantal corruptieschandalen. In augustus
2000 werd hij ervan beschuldigd een recente wet op belastingen op
frisdranken te hebben veranderd. Een zaak die de pers ‘Guategate’ doopte. In
een ander schandaal wordt hij verdacht van onregelmatigheden opdat zijn
schoonzoon, zakenman Sergio López, belastingen zou kunnen omzeilen.

De inheemse leider en Nobelprijswinnares Rigoberta Menchú spande in Spanje
een proces in tegen Ríos Montt wegens misdaden tegen de mensheid. Als Ríos
Montt mag deelnemen aan de verkiezingen is dat een verkrachting van de
rechtstaat, stelt politicoloog Carmen Ortiz van de Vereniging voor Sociaal
Onderzoek (ASIES). Volgens haar is er geen twijfel dat de grondwet ook op
Ríos Montt van toepassing is.

In ieder geval heeft de FRG een grote kans om aan de macht te blijven omdat
haar belangrijkste tegenstander, de Partij voor Nationale Vooruitgang (PAN),
geen echte leider heeft. Ook van de twee linkse partijen wordt weinig
verwacht. Volgens Ortiz is Ríos Montt vooral populair in landelijke gebieden
waar de cultuur van geweld door het 36-jarig durend gewapend conflict het
sterkst wortel geschoten heeft. Guatemala heeft een autoritaire cultuur en
een voorkeur voor leiders die regeren met de ijzeren hand. Daarom, als hij
zich verkiesbaar kan stellen, wordt hij waarschijnlijk ook president.