Expo doorbreekt clichés over Afrikaanse vrouw

De spieren van de musicerende vrouw –een “priesteres van de aarde”– staan gespannen. Ze laat zich lichtjes door de benen zakken. Alles aan haar straalt kracht uit. Maar wie verder kijkt dan de fabelachtige esthetiek van deze prekoloniale beelden, ontdekt volgens Bonny Gabin, cultureel attaché van het museum, dat Afrikaanse vrouwen vroeger veel meer macht en aanzien genoten dan vaak wordt aangenomen. ‘Voor de kolonisatie was Afrika lang niet zo’n macho continent. Het zijn de missionarissen, militairen en matrozen die met hun westerse bril veel over het hoofd hebben gezien. De mannelijke chef-cultuur, bijvoorbeeld, bestond natuurlijk al, maar is door de koloniale blik nog versterkt.’
Waar deze nieuwkomers geen oog voor hadden, zijn de vele stichtingsverhalen. Volgens de Dogon, bijvoorbeeld, kwamen de oerman en -vrouw uit één ei en waren zij dus gelijkwaardig. Houten duo’s verwijzen hiernaar; het zijn met andere woorden geen man en vrouw, maar wel twee helften van één oertweeling. ‘Sommige streken kenden zelfs heuse koningin-moeders en koningen lieten zich vaak door vrouwen bijstaan met raad’, aldus Gabin. Niet zelden was de moeder van de chef zijn belangrijkste raadgeefster.
‘Vrouwen werden gerespecteerd en gevreesd door mannen, omdat zij baas waren over de vruchtbaarheid en omdat zij over vermeende tovenaarskunsten beschikten’, zegt Baeke. ‘In Afrika had de man veelal de politieke macht in handen en dus deed hij zijn uiterste best om vrouwen bepaalde rituele kennis te onthouden. Toch moet gezegd dat in sommige streken, zoals in het zuiden van Kameroen, er niettemin uitsluitend vrouwelijke genootschappen voorkwamen, waarop mannen bij onheil een beroep deden.’