'Export van oudheidkundige oorlogsbuit al begonnen'

Er moet een onmiddellijk verbod komen op de export van antiquiteiten,
kunstwerken, boeken en archieven uit Irak, zo verklaarden de experts na
afloop van een vergadering van de Unesco, de VN-organisatie die zich onder
meer ontfermt over het mondiale culturele erfgoed. De cultuurhistorici en
archeologen eisen ook dat het leger onmiddellijk alle musea, bibliotheken,
archieven, monumenten en historische sites beschermt in Irak om meer
plunderingen te voorkomen.

Matsuura verwacht veel heil van een nieuwe VN-resolutie die de 191
VN-lidstaten bepaalde verplichtingen zou opleggen. Er bestaat al een
Unesco-verdrag dat de handel in illegale culturele goederen verbiedt, maar
dat werd slechts door 97 landen ondertekend. De baas van Unesco vraagt ook
dat er een ‘erfgoedpolitie’ wordt opgericht in Irak om de oudheidkundige
schatten van Irak - de plaats van het oude Mesopotamië en de bakermat van
Babylonische, Assyrische en Sumerische beschavingen - te vrijwaren. De
Unesco stuurt binnenkort een missie naar Irak om de schade op te meten en
wil een databank aanleggen die douaniers, agenten, kunsthandelaars, musea en
verzamelaars helpt uitmaken of ze al dan niet met ‘oorlogsbuit’ te maken
hebben.

Toch relativeren de experts meteen de impact van die maatregelen. We hebben
gehoord dat sommige van de stukken die in Bagdad de afgelopen dagen gestolen
werden al zijn opgedoken op de internationale kunstmarkt in Parijs, Iran en
elders in Europa, zegt Michael Petzet, de voorzitter van de Internationale
Raad voor Monumenten en Sites (ICOMOS). Petzet stelt dat de oorlog de
internationale kunstmaffia de kans heeft gegeven om beslag te leggen op
oudheidkundige schatten ter waarde van miljoenen dollars. Hij hekelt
andermaal de nalatigheid van het Amerikaanse leger bij de bescherming van
het Nationale Museum van Bagdad - een misdaad tegen de menselijkheid.
Petzet is één van de 30 Unesco-experts die de schade moet opmeten na de
plunderingen van de musea in Bagdad en Mosoel.

McGuire Gibson, een archeoloog verbonden aan de universiteit van Chicago en
de voorzitter van de Amerikaanse Vereniging voor Onderzoek in Bagdad, zei op
een persconferentie na de Unesco-vergadering dat er in het Nationale Museum
georganiseerde bendes actief zijn geweest in opdracht van kunsthandelaren.
De plundering was deels een doelbewuste, geplande actie. De plunderaars
zijn erin geslaagd de sleutels van tombes te bemachtigen en belangrijke
Mesopotamische materialen uit de safes te halen. Ik ben er vrij zeker van
dat zoiets is gepland door mensen buiten Irak. Sommige Iraakse archeologen
delen dat vermoeden. De Franse krant Le Figaro citeert Muhssein Kazum, een
archeoloog verbonden aan het gedupeerde museum in Bagdad: Tussen de
plunderaars zaten netjes geklede mensen die orders uitdeelden. Ze wisten
precies wat ze zochten; alsof ze helemaal voorbereid waren. Hun handlangers
hadden werktuigen mee om te hakken en op te tillen.

Gibson was stomverbaasd dat de Amerikaanse troepen het museum niet
beschermden nadat ze het Iraakse ministerie van Informatie - dat slechts
tweehonderd meter verderop ligt - hadden ingenomen. Amerikaanse soldaten
keken toe hoe de kunstschatten werden weggesleept en kwamen niet
tussenbeide. Gibson vindt het ongehoord dat de militaire autoriteiten in
Bagdad pas enkele dagen nadien beschermende maatregelen afkondigden.

Het wordt een helse klus om de verliezen in kaart te brengen. Door
geldgebrek werd de inventarisering van de kunstschatten in Irak
verwaarloosd. Archeologen en cultuurhistorici hebben de schatten
gefotografeerd en nageschetst, maar volgens Gibson is er weinig van
dergelijk materiaal voorhanden. Gibson bevestigde gisteren alvast de
verdwijning van de 4000 jaar oude kleitabletten met de eerste geschreven
getuigenissen van het Babylonische en het Sumerische rijk.

Er moet ook dringend werk gemaakt worden van de bescherming van de
resterende kunstschatten tegen de tand des tijds. Het is duidelijk dat het
Iraakse erfgoed niet enkel te lijden heeft onder plunderingen maar ook onder
het gebrek aan conservatie, zegt Petzet. We moeten een team naar Irak
sturen en onze Iraakse collega’s geld en andere middelen sturen om te
beginnen met de restauratie. Matsuura steunt het idee voor een hulpactie,
maar het is onwaarschijnlijk dat de Unesco zelf het geld vindt om die te
financieren.