Film over migranten zorgt voor ophef in Frankrijk

In Calais leven honderden vluchtelingen in deplorabele omstandigheden terwijl ze wachten op een kans om over te steken naar Groot-Brittannië, het ‘El Dorado’, zoals de filmmaker het presenteert. ‘Welcome’ ging op 25 maart in België in première. Vanaf september is de film in Nederland te zien.
De film vertelt het verhaal van een jonge Koerdische vluchteling uit Irak die zwemlessen krijgt van een Franse instructeur. Hij wil leren hoe hij het Kanaal tussen Calais en Dover zwemmend kan oversteken, zodat hij bij zijn vriendin kan zijn. Zij woont met haar familie in Groot-Brittannië. De vluchteling, Bilal, droomt ervan om op een dag te spelen bij de voetbalclub Manchester United. De zweminstructeur, Simon, droomt ervan dat zijn vrouw - die hem verlaten heeft - terugkomt. De politie valt echter Simons huis binnen en hij wordt gearresteerd omdat de Franse wet het verbiedt hulp te verlenen aan illegalen.
De film, die in februari een prijs won op het Internationale Filmfestival van Berlijn, heeft de discussie aangezwengeld over het lot van immigranten in Frankrijk en de immigratiewetgeving in het land. De regering van president Nicolas Sarkozy hanteert strenge maatregelen om het aantal migranten zonder papieren in te perken. Tot die maatregelen behoren arrestatie en uitzetting.

Menselijkheid

Leden van de Franse Socialistische Partij organiseerden op 17 maart een vertoning in het parlement, met het argument dat de film voor iedereen verplicht materiaal zou moeten zijn, omdat hij laat zien dat de regels onmenselijk zijn. Volgens de huidige wet kan iedereen die illegalen helpt het land binnen te komen, veroordeeld worden tot maximaal vijf jaar cel en een boete van 30.000 euro. De Socialistische Partij heeft verandering van de wet voorgesteld. Het parlement zal zich daar op 30 april over buigen.
Michel Menard, parlementslid voor de Socialisten, stelt dat de film laat zien dat het gaat om een “absurde” wet die gebaren van menselijke solidariteit verwart met de corrupte praktijken van mensensmokkelaars. Veel bezoekers van de film lijken die mening te delen. Na een recente voorstelling in een Parijse bioscoop, was het publiek duidelijk geraakt. Sommige bezoekers pinkten een traantje weg.
“De verdienste van deze film is dat hij migranten menselijk neerzet, niet als individuen die we op een afstand moeten houden”, zegt bioscoopganger Philippe Prigent. “Maar de film stelt ook de vraag hoe ver we kunnen gaan om migranten te helpen.”
Mohammed (17), die op een international school in Parijs zit, zegt dat de film hem iets heeft geleerd over de sterke wil van migranten om te zoeken naar een beter leven. “Wat mij raakte, was wat mensen doen voor liefde en hoe sommige personen hun best doen vluchtelingen te helpen terwijl anderen de andere kant op kijken.”

Jodenvervolging

Regisseur Lioret riep enkele weken geleden de woede van de Franse minister van Immigratie over zich af, omdat hij het Franse immigratiebeleid vergeleek met de jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog. Minister Eric Besson noemde Liorets vergelijking tijdens een radio-interview “volstrekt onacceptabel”.
Lioret had tegen journalisten gezegd: “Dit doet denken aan 1943 en iemand die gearresteerd wordt omdat hij joodse onderduikers heeft. Alleen gebeurt het vandaag, op tweehonderd kilometer afstand van Parijs.” De kritiek van de minister op de uitspraken heeft de belangstelling voor de film versterkt, zeggen sommige bioscoopgangers. Zij hoorden pas van de film hoorden als gevolg van de controverse.
De regisseur zegt dat hij de situatie van de migranten eerder minder erg dan erger heeft voorgesteld dan in werkelijkheid. Veel mensen blijken echter geschokt over de setting in Calais, waar de vluchtelingen leven in een gebied in de buurt van de Kanaaltunnel dat ook wel ‘de jungle’ wordt genoemd. Eind jaren negentig belandden duizenden migranten in Calais, nadat het Rode Kruis een opvangkamp opende bij het dichtbijgelegen dorp Sangatte.
De autoriteiten sloten het kamp in 2002 op verzoek van de Britse overheid. Er komen echter nog steeds vluchtelingen naar Calais, omdat het de beste plaats zou zijn voor een poging Groot-Brittannië binnen te komen, via de Kanaaltunnel.

Betere huisvesting

Nadat de film uitkwam, heeft het Franse ministerie van Immigratie aan de migranten materiaal beschikbaar gesteld voor een aantal eenvoudige gebouwen. Een vooruitgang vergeleken met de gebruikelijke plastic zeiltjes en kartonnen constructies. De migranten, vaak moslims, hebben het materiaal ook gebruikt om een plaats voor gebed te maken.
De minimale verbeteringen hebben in Groot-Brittannië tot een nieuw debat geleid. Daar vreest men nu dat de betere beschutting nog meer vluchtelingen aantrekt die zullen proberen het Kanaal over te steken.
Lioret zegt dat hij al heel lang liep met plannen om een film te maken over mensen die hun huis en haard verlaten op zoek naar een beter leven, en in Calais terechtkomen. Daar worden ze volgens hem “als beesten behandeld”. De film laat onder meer zien hoe asielzoekers de toegang tot supermarkten wordt geweigerd en hoe ze soms dagenlang niet in staat zijn zich te douchen.
Het idee voor ‘Welcome’ kristalliseerde verder uit toen de regisseur hoorde over vluchtelingen die geprobeerd hadden zwemmend Groot-Brittannië te bereiken. Voor de rol van Bilal werd in verschillende landen gezocht naar een jonge acteur die zowel Koerdisch als Engels sprak. Uiteindelijk werd gekozen voor een niet-professionele acteur uit Frankrijk, Firat Ayverdi. Hij speelt zijn rol beheerst en overtuigend, naast de ervaren Franse acteur Vincent Lindon. In de film wordt Engels, Frans en Koerdisch gesproken.