Fort Japan zet deur op een kier voor migranten

In januari pleitte de ondernemersfederatie Keidanren ervoor van Japan een immigratieland te maken: volgens de ondernemers staat of valt het herstel met de internationale opening van de arbeidsmarkt. De voorzitter van Keidanren is Hiroshi Okuda, de baas van Toyota, en de adviezen van de federatie hebben veel gewicht. Ook de Japanse Vereniging van Ondernemingsleiders en de Japanse Kamer van Handel en Industrie hebben het belang van buitenlandse werknemers voor de Japanse industrie onderstreept.

Universiteitsprofessor Kiyoto Tanno, een socioloog die de evolutie van de Japanse arbeidsmarkt op de voet volgt, is ook van oordeel dat Japan het zonder migranten niet zal redden. Buitenlandse werknemers helpen kleine en middelgrote ondernemingen overeind te blijven. Japanners willen de moeilijke of slecht betaalde banen gewoon niet.

Maar veel Japanners hebben het nog moeilijk met dergelijke standpunten. Traditioneel heeft Japan buitenlanders altijd zoveel mogelijk buiten gehouden. Zelfs toen veel middelgrote bedrijven met een chronisch gebrek aan personeel kampten door de snelle economische groei van begin de jaren 90, werden de grenzen alleen opengezet voor de zogenaamde ‘nikkei’, de afstammelingen van de Japanse emigranten die eerder naar Latijns-Amerika en andere regio’s waren getrokken. Vandaag maken nikkei nog altijd twee derden van de buitenlandse werknemers in Japan uit. Andere buitenlanders worden veelal scheef bekeken - onder meer omdat duizenden geen geldige papieren hebben. Naar schatting 210.000 buitenlanders leven in Japan met een visum dat al lang afgelopen is. Via mensensmokkelaars raken ook buitenlanders Japan binnen zonder ooit officieel gemeld te zijn. De controle van de grenzen is streng, maar de smokkelaars zijn gemotiveerd: ze vangen gemiddeld 7.600 euro per klant.

Migranten werken in Japan vooral in de bouwnijverheid, in bedrijven en boerderijen waar vuil en hard werk op te knappen valt en in de amusementsindustrie - vaak een eufemisme voor de prostitutie. Maar er zijn ook buitenlanders met een goede opleiding die in Japan echte succesverhalen schrijven. Ze openen restaurants en talenscholen, worden ingeschakeld in de onderzoeksafdelingen van grote bedrijven of maken het waar in de zakenwereld.

De migranten brengen nieuwe ideeën aan en geven impulsen, zegt Kasit Piromya, de Thaise ambassadeur in Japan. Emigratielanden als de Filipijnen en Thailand dringen er bij de Japanse regering op aan meer arbeidsvergunningen toe te kennen aan buitenlanders. Ze wijzen er bijvoorbeeld op dat de Japanse gezondheidssector in 2001 een tekort had van 35.000 verpleegkundigen. Er zijn gewoon niet genoeg Japanse vroedvrouwen en verpleegsters, besluit ambassadeur Kasit, buitenlanders moeten hun rangen aanvullen.

Dergelijke argumenten vallen in Japan blijkbaar niet langer in dovemansoren. De Japanse regering heeft een team van onderzoekers ingeschakeld om een nieuwe immigratiepolitiek te helpen uittekenen. Eén van de leden is Jiro Nakamura, een professor Economie aan de Toritsu-universiteit in Tokio, en die bewijst dat alle oude vooroordelen nog lang niet verdwenen zijn. We moeten de argumenten voor en tegen het toelaten van meer buitenlanders zorgvuldig tegen elkaar afwegen, zegt Nakamura. Er moeten ook maatregelen komen om problemen als misdaad en sociale onrust te voorkomen.