Fosfaatschaarste bedreigt wereldlandbouw

“Fosfaat is onvervangbaar”, zegt Euripedes Malavolta, een landbouwkundig onderzoeker van de Universiteit van São Paulo. “Zonder fosfaat is er geen landbouw en geen leven.” Dat is een probleem, want anders dan de andere stoffen die planten nodig hebben om te groeien, is fosfaat behoorlijk schaars. Volgens Malavolta zullen de bekende reserves die rendabel te exploiteren zijn, binnen zestig à honderd jaar uitgeput zijn als het verbruik even snel blijft toenemen als dat de afgelopen jaren het geval was.
“Het einde van de fosfaatvoorraden in de wereld dreigt in zicht te komen voor de olie echt schaars wordt”, stemt José Oswaldo Siqueira in, een professor bodembiologie van de Federale Universiteit van Lavras.
Dat is slecht nieuws voor Brazilië, een landbouwgrootmacht die met de opkomst van de biobrandstoffen een verdere snelle expansie verwacht. Die groei zal de uitputting van de fosfaatvoorraden nog versnellen.
De reserves van de onontbeerlijke landbouwinput zijn ongelijk verdeeld over de planeet. Marokko bezit 42 percent van de wereldvoorraden. China en de Verenigde Staten zijn met respectievelijk 26 en 8 procent ook goed bedeeld. Maar die landen verbruiken zelf zoveel fosfaat dat ze niet veel uitvoeren. Brazilië heeft maar 0,4 procent van de wereldreserves en voert voor zijn enorme landbouwsector veel fosfaat in uit de VS, Rusland en Marokko.
De ontdekking van nieuwe voorraden is “weinig waarschijnlijk”, denkt Jean Marc von der Weid van Agricultura Alternativa, een niet-gouvernementele organisatie die opkomt voor ecologische landbouw. Maar het is volgens hem wel perfect mogelijk het verbruik terug te schroeven. Boeren moeten vermijden te veel fosfaat te gebruiken en kunnen beter gebruik maken van het fosfaat dat aanwezig is in de plantenresten die overblijven na de oogst. Door het gebruik van kalk kunnen ze hun akkers minder zuur maken, wat het fosfaatverbruik van de planten ook terugdringt. En ze moeten ook kiezen voor gewassen en variëteiten die het goed doen met weinig fosfaat.
Naar die waarschuwingen wordt nog niet veel geluisterd in Brazilië. “Ik ben een roepende in de woestijn”, zegt Malavolta. Lange tijd was hij de enige expert met naam in Brazilië die opriep om zuiniger om te springen met fosfaat. Nu krijgt hij steun van andere wetenschappers. De Braziliaanse biotechnologie probeert bijvoorbeeld al gewassen genetisch aan te passen, zodat ze minder meststoffen nodig hebben.
Maar bij de boeren is de boodschap nog niet aangekomen. Weinig landbouwers maken gebruik van bodemanalyses die duidelijk maken hoeveel fosfaat een bepaald gewas precies nodig heeft. Meestal gooien ze daardoor te veel fosfaat op hun velden.