Gaarkeukens kunnen ‘sociale kleintjes’ onvoldoende helpen

Kinderen zijn vaste klanten van de talloze gaarkeukens en andere instellingen die gratis eten uitdelen aan behoeftige Argentijnen. Door de armoede en de hoge werkloosheid komt er in ontstellend veel Argentijnse gezinnen nauwelijks nog eten op tafel. De Wereldbank schat dat in 2002 17,5 procent van de Argentijnse gezinnen te weinig te eten hadden. Volgens sommige Argentijnse schattingen lijden zelfs 12 miljoen Argentijnen, zowat een derde van de bevolking, af en toe honger. De helft daarvan zijn kinderen.

“Eén à twee procent van de bevolking is extreem ondervoed,” zegt Sergio Britos, een onderzoeker van het Studiecentrum voor de Voeding van Kinderen (Cesni). “Hun aantal neemt niet toe. Maar we zien wel een consolidering van lichtere vormen van chronische ondervoeding, een weinig spectaculair verschijnsel dat onder meer af te leiden valt uit de groeiachterstand van kinderen.”

Kinderen die te weinig eten of essentiële voedingsstoffen missen, groeien minder snel en worden ook geestelijk trager. In het slechtste geval heeft dat blijvende lichamelijke of geestelijke gevolgen. Daarnaast zijn ondervoede kinderen ook vatbaarder voor infectieziekten

Zelfs toen de economie in Argentinië nog op wieltjes liep, was ondervoeding bij kinderen een probleem in arme bevolkingslagen en achtergestelde regio’s. Het Cesni stelde in 1994 bij een onderzoek in de afgelegen provincie Vuurland vast dat 26 procent van de kinderen van zes maanden daar een motorische achterstand hadden; bij de tweejarigen stond zelfs 51 procent geestelijk niet ver genoeg. Waarschijnlijk is de situatie intussen nog verslechterd. Volgens het Cesni is het aandeel ondervoede kinderen tussen 2001 en 2002 nagenoeg verdubbeld. 2002 was het zwartste jaar voor de Argentijnse economie.

Volgens Cesni-onderzoeker Britos hebben de forse prijsstijgingen die in 2002 volgden op de spectaculaire devaluatie van de peso, vooral arme gezinnen getroffen. “Waarschijnlijk eten kinderen uit arme gezinnen niet minder dan voor de devaluatie, maar de kans is groot dat ze minder essentiële voedingstoffen als ijzer, kalk, zink en vitaminen binnenkrijgen,” aldus Britos. Die zijn te vinden in vlees, melk en verse groenten. De gaarkeukens waar veel Argentijnse armen één keer per dag hun buik rond eten, krijgen van hun donoren echter vooral droge voedingsmiddelen als rijst, bloem of bonen.

Een recent onderzoek bij 500 kinderen die geregeld langsgaan in zeven gaarkeukens in het westen van Groot Buenos Aires (de regio rond de eigenlijke hoofdstad) wees uit dat 10 procent van die kinderen toch nog ondervoed zijn, en nog eens vijf procent op het randje zitten. Een gelijkaardig onderzoek in het zuiden van de hoofdstad kwam tot de vaststelling dat zes tot 19 procent van de jonge klanten van de gaarkeukens niet genoeg van alle voedingsstoffen binnenkrijgen.

In 2003 trok de Argentijnse regering 300 miljoen euro uit voor sociale programma’s om Argentinië te verlossen van het probleem van de ondervoeding. Volgens het Cesni genieten nu 1,4 miljoen gezinnen geregeld van openbare voedselbedelingen, terwijl 200.000 kinderen elke dag in gaarkeukens en soortgelijke instellingen te eten krijgen. Maar Cesni-medewerker Britos klaagt dat de armen via de noodhulpprogramma’s vaak hetzelfde voedsel krijgen dan wat ze – weliswaar met veel moeite - ook zelf op tafel kunnen brengen. Hij vindt dat de overheid de behoeftige Argentijnen gericht aan de levensmiddelen moet helpen waaraan ze een absoluut tekort hebben.

Het Cesni stelt voor arme Argentijnen in plaats van voedselhulp een betaalkaart te geven waarmee ze zelf levensmiddelen kunnen 51 procent van inkopen. Een experiment daarmee in de provincie Buenos Aires zou goede resultaten hebben opgeleverd. Misschien kan door dat nieuwe systeem ook het aantal bezoeken van armen aan gaarkeukens verminderd worden. Daardoor zouden gezinnen weer meer rond hun eigen tafel verenigd worden.