Geen toekomst voor Colombiaanse indianen

Het Volkerentribunaal, een niet-gouvernementeel initiatief dat mensenrechtenschendingen over de hele wereld onderzoekt, hield zich over een periode van twee en een half jaar in 23 zittingen intensief bezig met de situatie van de inheemse bevolking in Colombia. Het eindoordeel is vernietigend voor de Colombiaanse overheid. Van de 28 indianengroepen die volgens het tribunaal in hun voortbestaan bedreigd worden, zijn er achttien die minder dan tien leden tellen en dus “tussen leven en dood zweven”.

Schande

“Hun verdwijning zou een schande betekenen voor de Colombiaanse staat en de hele mensheid, maar zou ook neerkomen op genocide en een misdaad tegen de menselijkheid”, luidt het oordeel. De Colombiaanse instellingen doen niet genoeg om de bedreigde volkeren te helpen, klinkt het. Oordelen van het Volkerentribunaal zijn niet bindend, maar ze krijgen wel internationaal weerklank.
Onder de 43 miljoen inwoners van Colombia zijn er 1,4 miljoen indianen. Dat is het resultaat van de meest recente volkstelling in 2005. De Colombiaanse overheid onderscheidt 87 verschillende inheemse groepen, de Inheemse Organisatie van Colombia (ONIC) telt er 102.
Het Permanent Volkerentribunaal onderzocht vooral de invloed van de activiteiten van multinationale ondernemingen op de rechten van inheemse volken in Colombia. Mijnbouwbedrijven en petroleummaatschappijen trekken zich vaak weinig aan van de rechten van de oorspronkelijke bewoners van de gebieden waar ze werken.
De Colombiaanse grondwet erkent de eigenheid van inheemse volkeren en hun zeggenschap over hun traditionele leefgebieden. Inheemse groepen moeten geconsulteerd worden over projecten die een invloed hebben op hun omgeving en leefomstandigheden. Maar die principes worden niet nageleefd, stelt het tribunaal vast.
Volgens het Volkerentribunaal heerst er in Colombia “een verregaande gebrek aan erkenning van de identiteit van inheemse volkeren”. Daardoor wordt hun recht geschonden “te leven volgens hun eigen gewoonten en tradities.”
“Ze zeggen dat er vooruitgang is geboekt bij de bescherming van mensen op deze planeet”, zegt Lorenzo Muelas, een voormalige senator en gouverneur van de Guambiano’s, een indianenvolk in het zuidwesten van Colombia. “Maar voor ons hebben er nooit mensenrechten bestaan.” Muelas was de enige Colombiaanse rechter in het tribunaal.

Genocide

Uiteindelijk besliste het tribunaal zelfs het woord genocide te gebruiken. “Genocide verwijst naar een situatie waarbij specifieke groepen verdwijnen door het toedoen of door het verzuim van de staat of van een gewapende groep”, zegt de Franse rechter Philippe Texier, een andere rechter van het Tribunaal. “Dat is de situatie waarmee een aantal inheemse groepen in Colombia geconfronteerd wordt.” Ze verdwijnen niet doordat ze geabsorbeerd worden door de dominante cultuur, maar “omdat hun natuurlijke hulpbronnen hen worden ontfutseld, hun eten, hun water en soms zelfs hun grond. Veel indianen zijn immers ontheemd.”
Indianen worden verdreven om de weg vrij te maken voor mijnbouwbedrijven, oliemaatschappijen of grote landbouwers, of om protesten tegen die ondernemingen te smoren. Ook de vervuiling die de exploitatie van bodemschatten meebrengt, maakt het overleven moeilijker voor inheemse groepen. Meer dan 100 gebieden waar indianen leven, kregen ook af te rekenen met sproeivluchten met herbicide om cocaplantages te vernietigen.
De traditionele leefgebieden van zowat een vierde van de Colombiaanse indianen zijn nog niet wettelijk erkend, stelde het tribunaal vast. De Colombiaanse staat is er ook mee gestopt inheemse reservaten af te bakenen.