Geen Zuidoost-Aziatische vuist tegen Birma

De tien leden tellende Asean (Brunei, Birma, Cambodja, Indonesië, Laos, Maleisië, de Filipijnen, Singapore, Thailand en Vietnam) had vooraf aangekondigd dat ze tegen 2015 een sterke regionale alliantie wilde smeden op basis van een aantal gemeenschappelijke regels. Maar de weg is nog lang. Door een beroep te doen op de VN om haar moeilijkste lid, Birma, in de pas te laten lopen, geeft de Asean haar eigen zwakte toe.
In de slotverklaring van de Thaise eerste minister Abhist Vejjajiva werd Birma als enige land apart becommentarieerd. “We benadrukken de noodzaak van – en verwelkomen de bereidheid van de Birmese regering tot – een actieve samenwerking met de speciale gezant van de VN-secretaris-generaal en de VN-rapporteur voor mensenrechten om aan de bezorgdheid van de internationale gemeenschap over de situatie in Myanmar tegemoet te komen.”
De top was de eerste sinds de goedkeuring van het Asean-handvest in december. In dat charter
is onder meer sprake van de oprichting van een mensenrechtenorgaan. Voor de meeste lidstaten, en vooral voor Birma, dat al sinds 1962 een militaire dictatuur kent, is zo’n orgaan dat geen evidente stap.

Eerst resultaten

De Maleisische eerste minister Abdullah Ahmad Badawi lichtte het Birmaanse probleem toe tijdens een persconferentie. “De eerste minister van Myanmar zei dat ze met de Verenigde Naties en niet de Asean willen praten. Wij zullen dus niet de gesprekspartner zijn.”
Rond de vergadering hing de grootste geheimhouding. Maar uit officiële notities die IPS kon inkijken, blijkt dat de Singaporese eerste minister Lee Hsein Loong resultaten eiste van Birma. “We zouden VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon niet mogen aanmoedigen Myanmar te bezoeken tenzij er concrete resultaten zijn”, zei hij aan zijn collega’s. “Een bezoek zal onrealistische verwachtingen creëren die niet kunnen worden ingelost en zal daarom contraproductief zijn.”
Ibrahim Gambari, de speciale gezant van Ban Ki-moon, bezocht Birma ondertussen zevenmaal maar boekte weinig vooruitgang. Zijn laatste bezoek vond begin februari plaats. Daarbij kreeg hij Birma’s sterke man, generaal Than Shwe, niet te spreken.

Druk

De Asean probeerde de laatste jaren de diplomatieke druk op te voeren om Birma tot echte politieke hervormingen te bewegen. Toen de militaire junta in september 2007 vreedzaam straatprotest onder aanvoering van boeddhistische monniken neersloeg, kwam er een scherpe Asean-verklaring met kritiek op Birma. Volgens diplomatieke bronnen speelde Singapore een belangrijke rol in de totstandkoming van die tekst.
Dat de Asean nu de handdoek gooit, voorspelt weinig goeds, zegt Debbie Stothard van Altsean, een regionale mensenrechtenorganisatie. “Het lijkt alsof ze terugkeren naar de situatie toen Birma tot de Asean toetrad meer dan tien jaar geleden. Toen stuurde de Asean niet aan op verandering en weigerde het verantwoordelijkheid te dragen voor wat er gebeurde. Kijk naar wat er sindsdien gebeurd is. Als de Asean echt zijn handen wil aftrekken van Birma, dan moeten ze ermee ophouden het regime de hand boven het hoofd te houden bij de Verenigde Naties. Sommige Asean-landen hebben vorig jaar Birma gesteund in de Algemene Vergadering bij een stemming over een mensenrechtenresolutie, en dat vermindert alleen maar de druk op het regime.”