Generaals Myanmar flirten met Chinees model

De junta heeft net haar laatste kwartaalvergadering achter de rug in de nieuwe hoofdstad Naypyidaw. Zoals gebruikelijk volgde er geen officiële verklaring, maar er zijn aanwijzingen dat een terugkeer naar de democratie verder weg is dan ooit.
“We veranderen niets, dat lijkt de uitkomst van de bijeenkomst”, zegt de onafhankelijke Myanmarese analist Win Min, die in het Thaise Chiang Mai werkt. “De generaals maken zich zorgen over de toekomst en ze weten niet wat ze moeten doen.”
Myanmar wordt sinds 1962 door een militaire junta bestuurd. In 1990 won de Nationale Liga voor de Democratie vrije verkiezingen, maar de resultaten werden niet erkend door het regime. Dat leidde ertoe dat Europa en de VS Myanmar diplomatiek en commercieel begonnen te isoleren.
In 2003 maakte de toenmalige premier, generaal Khin Nyunt, een plan bekend om van Birma weer een democratie te maken. Volgens dat plan moet een Nationale Conventie eerst een nieuwe grondwet uitwerken. Die tekst wordt dan in een referendum voorgelegd aan de bevolking. Daarna komen er vrije verkiezingen om weer een burgerregering aan de macht te brengen.
De Nationale Conventie, die geboycot wordt door de belangrijke politieke bewegingen in het land, begon in 2004 met haar werk, maar kwam heel sporadisch samen. Midden juli is er weer een vergadering gepland, na een pauze van zeven maanden. “Tot dusver geven de generaals de indruk dat ze gewoon tijd willen winnen en niet van plan zijn een echte meerpartijendemocratie toe te laten”, oordeelt Win Min.
De vijf generaals die de touwtjes in handen houden in Myanmar, voelen zich blijkbaar wel steeds meer in het nauw gedreven. Hun greep op de macht wordt verzwakt door de toenemende economische problemen waarmee Myanmar worstelt.
Daarom onderzoekt de junta de mogelijkheden om het internationale isolement van het land te doorbreken en meer buitenlandse investeringen aan te trekken. Er gaan zelfs geruchten dat het regime overweegt opnieuw gesprekken aan te vatten met oppositieleidster en Nobelprijswinnares Aung San Suu Kyi. Generaal Than Shwe, de sterke man in de junta, vertelde een hooggeplaatste Chinese bezoeker in februari dat hij en Aung San Suu Kyi elkaar brieven schreven.
Westerse diplomaten in Rangoon en Bangkok blijven sceptisch over die ouverture. Volgens hen voelt de junta zich nog altijd vrij gerust met de diplomatieke steun van China, Rusland en India. Gasvondsten kunnen voor een nieuwe bron van inkomsten zorgen, terwijl de democratische oppositie verzwakt is.
Misschien laat het regime de aangekondigde democratisering zelfs helemaal voor wat ze is. “Er is geen beweging op het politieke front en de twee topgeneraals, Than Shwe en Maung Aye, vrezen dat het plan van Khin Nyunt vooral diens belangen dient, en niet noodzakelijk die van het leger als geheel”, oordeelt een westerse diplomaat in Bangkok.
De concrete problemen die opduiken bij de uitwerking van de grondwet – de eerste stap op de weg naar democratisering – lijken de junta ook te verlammen. Aan de Nationale Conventie nemen etnische minderheden deel die het regime vroeger bestreden maar nu een staakt-het-vuren hebben ondertekend. Die groepen zijn niet tevreden met de beperkte mate van autonomie die de militairen hen willen toestaan. Als het ooit tot een referendum en verkiezingen komt, zouden de minderheden hun wapens moeten inleveren, ook een grote uitdaging. De junta lijkt niet bij macht voor al die problemen een oplossing uit te werken.
De meeste waarnemers geloven dat het democratiseringsproces daardoor helemaal klem zit. Sommigen denken wel dat er een doorbraak zit aan te komen. “Niets is beslist en alle opties zijn nog open”, zegt een Aziatische diplomaat in Rangoon.
Achter de schermen speelt China intussen een belangrijke adviserende rol. Een hooggeplaatste raadgever van de Chinese communisten is al twee jaar in Myanmar om de generaals de Chinese ervaringen met het verband tussen economie en politiek bij te brengen. De junta bestudeert ook hoe het Chinese Volkscongres werkt. Dat indirect verkozen parlement vergadert maar één keer per jaar. Het keurt de benoeming van de president, de premier en de rest van de regering goed. De eigenlijke nominatie van die beleidsmakers is de bevoegdheid van de communistische partij.