Georgië strijdtoneel voor geostrategische belangen

Artikel 5 van het NAVO-verdrag stelt immers dat een aanval op een der leden zal worden beschouwd als een aanval op iedereen. Het verplicht de bondgenoten om hun partner ter hulp te snellen waarbij ook militair geweld een optie is.
Georgië staat al een behoorlijke tijd te popelen om het NAVO-lidmaatschap in de wacht te slepen. In tegenstelling tot Oekraïne is de meerderheid van de bevolking daar ook voor te vinden. Begin 2008 sprak 77 % van de Georgiërs zich in een referendum uit voor toetreding tot het militaire bondgenootschap. Georgië doet er ook alles aan om in de gunst te komen en leverde het derde grootste contingent troepen voor de bezetting van Irak. Het steunt ook KFOR (Kosovo) en ISAF (Afghanistan). Vooralsnog blijft het directe resultaat uit. President Bush, die het NAVO-lidmaatschap van Georgië uitdrukkelijk steunt, delfde niet helemaal het onderspit in Boekarest, want de slottekst stelt dat Georgië lid zal worden van de NAVO. M.a.w. uitstel is nog geen afstel.

Militaire samenwerking met de VS

Dat neemt niet weg dat zowel de VS als de NAVO nu al bijzonder actief zijn in Georgië. Het Georgische leger is met de hulp van Amerikaanse instructeurs volledig gemoderniseerd. In juli van dit jaar hielden beide landen gezamenlijke manoeuvres (AP, 15 juli 2008). Volgens een Georgische regeringswoordvoerder ging het om oefeningen in een militaire basis in de buurt van de Georgische hoofdstad Tbilisi waarbij 1.200 Amerikaanse en 800 Georgische militairen waren betrokken. Beide landen zijn ook verbonden met een militair samenwerkingsakkoord. De samenwerking met de NAVO verloopt sinds 2004 via een Individual Partnership Action Plan (IPAP) waaraan zowel een politiek, militair als civiel luik is verbonden.
Dit alles brengt ons bij het volgende. Bij dergelijke intense militaire coöperatie is het bijna ondenkbaar dat de VS en de NAVO niet op de hoogte waren van de Georgische plannen om Zuid-Ossetië te bombarderen. Vraag is: om wat te bereiken? Dat het Russische leger zou reageren en de operatie in zijn voordeel zou doen uitdraaien, stond in de sterren geschreven. Maar is de zet van de Georgische president Saakasjvili voor de militaire aanval op Zuid-Ossetië daarmee inderdaad een slechte gok? Behalve dat hij er op binnenlands vlak munt probeert uit te slaan om zijn populariteit aan te zwengelen en het Westen in het conflict probeert mee te sleuren, zou het wel eens kunnen dat Saakasjvili op lange termijn rekent op nog grotere steun vanuit het Westen, in de eerste plaats de VS.
En dat houdt dan weer verband met het verzilveren van de Georgische positie als belangrijk doorvoerland van de fameuze BTC-oliepijplijn richting het Turkse Ceyhan (Bakoe – Tbilisi – Ceyhan). Gezien de reputatie van de neoconservatieve adviseurs en lobby rondom de Amerikaanse president zou het wel eens om een perverse berekening kunnen gaan om enerzijds de confrontatie aan te gaan met de Russen en anderzijds Moskou met een conflict opzadelen naar analogie van Afghanistan tijdens de Russische bezetting of Tsjetsjenië. Maar dat er ‘kosten’ aan dergelijke scenario’s verbonden zijn spreekt voor zich. Voorlopig is er weinig andere ‘logica’ in terug te vinden.
 
De westerse aanwezigheid in Georgië is voor de Russen een behoorlijke doorn in het oog en wordt gezien als een regelrechte provocatie. Moskou reageert daarop al een tijdje door toenemend steun te verlenen aan de separatistische ambities van Abchazië en Zuid-Ossetië. Daaronder valt ook de militaire opbouw. Inmiddels is duidelijk geworden dat Rusland de Georgische militaire aanval op Zuid-Ossetië gebruikt om daar militair en politiek voordeel uit te halen. Het resultaat zou kunnen zijn dat de defacto-onafhankelijkheid van beide gebieden met Russische hulp wordt geconsolideerd. Voor de legitimiteit van dit alles wordt wel eens verwezen naar het dossier Kosovo. Het is daarbij mooi meegenomen dat premier Poetin de NAVO en de VS kan tonen wie er echt baas is aan deze zuidgrens van de Russische republiek.

Olie opnieuw in het geding

Via de BTC-lijn wordt elke dag 1 miljoen Barrels petroleum getransporteerd vanuit de Kaspische Zee, waarvan twee derde voor Europees gebruik. Het ging om een megaproject van om en bij de 4 miljard dollar gefinancierd door banken en grote oliemultinationals als BP en Chevron, dat ook een belangrijk geostrategisch doel diende, namelijk de Russen buitenspel zetten die zelf een pijplijn hebben lopen naar de Russische havenstand Novorossiysk. Moskou heeft in het verleden al bewezen dat het desnoods de olie- of gaskraan sluit voor politieke of economische doeleinden. Dat klinkt als een nachtmerrie in het Westen. President Bush was niet voor niets een van de grote promotoren van dit project.
Het spreekt dan ook voor zich dat de Russen niet erg opgezet waren over het BTC-project. De BTC-lijn, die niet ver van de grens met Zuid-Ossetië loopt, lijkt dan ook een belangrijk doelwit van de Russische militaire operatie. De gevechten hebben er voorlopig alvast voor gezorgd dat de BTC-lijn is droog komen te staan. Als de oorlog nog lang aansleept, dreigt dit de oliemarkt opnieuw nerveus te maken met stijgende prijzen tot gevolg.

Moskou voorlopig de winnaar

Als Washington op de hoogte was, of Tbilisi zelf aangemoedigd heeft om zich in het militaire avontuur te storten, zoals sommige analisten beweren, dan zal het voordeel op termijn moeten blijken, want vooralsnog lijkt Rusland de belangrijkste winnaar op alle fronten. Moskou kan controle uitoefenen op de olietoevoer naar het Westen, verstevigt de eigen positie als petroleumtransporteur, verzwakt dan weer de Georgische militaire positie en dus ook die van de NAVO in de Kaukasus en kan de eigen militaire aanwezigheid in de rebelse regio’s uitbouwen en beter legitimeren analoog aan het Kosovo-scenario. Aan de teneur van de Westerse media en politici te zien is er maar een front waar Rusland op dreigt te verliezen.
Het beeld van Rusland als agressieve oorlogsvoerende natie die nog maar eens met de grove borstel veegt in de Kaukasus, is in elk een van de zaken die opvallen in een deel van de Westerse media. De neoconservatieve ideoloog, Robert Kagan, kreeg in de Washington Post (11 augustus 2008) alle ruimte om het conflict te vergelijken met de Duitse Sudetenminderheid wat als aanleiding werd genomen voor de inval van Nazi-Duitsland in Tsjecho-Slowakije. In de Amerikaanse pers is het bon ton om te stellen dat Rusland deze oorlog heeft uitgelokt. Net zoals Saakasjvili het zelf ook graag voorstelt. In elk geval lijken we weer volop in het Koude Oorlog-tijdperk teruggekatapulteerd te zijn.