Gerucht over amnestiewet veroorzaakt politieke crisis in El Salvador

Wie het gerucht heeft verspreid in de wandelgangen van het Salvadoraanse parlement, is niet duidelijk. Het Hooggerechtshof heeft in elk geval verzekerd dat het geen plannen heeft om de amnestiewet te laten intrekken.

Toch volstond het gerucht om een politieke crisis te veroorzaken. Het zette het parlement aan om begin vorige maand een wet goed te keuren, decreet 743, die moet verhinderen dat omstreden wetten zoals de amnestiewet worden ingetrokken. Voortaan moet de Grondwettelijke Kamer van het Hooggerechtshof, die die bevoegdheid heeft, haar resoluties unaniem, door alle vijf de rechters, goedkeuren; voordien volstond een meerderheid.

De amnestiewet, die in 1993 werd goedgekeurd, bood amnestie voor politieke misdrijven die tijdens de burgeroorlog (1980-1992) waren begaan. Destijds werd hij al zwaar bekritiseerd door mensenrechtenactivisten in binnen- en buitenland. Maar de rechtse partijen en de militairen hebben zich altijd hardnekkig verzet tegen zelfs maar een debat over de intrekking van de wet.

Onafhankelijke Grondwettelijke Kamer

De nieuwe magistraten van de Grondwettelijke Kamer werden in 2009 door het parlement benoemd, na harde politieke onderhandelingen. Door hun curriculum wist men al van bij het begin dat ze niet zouden oordelen in functie van de economische en politieke machtsverdeling in het land, zoals vroeger het geval was.

In augustus 2010 noemde de Grondwettelijke Kamer het overhevelen van overheidsgeld naar het kabinet van de president bijvoorbeeld ongrondwettelijk. Een maand later had de Kamer hetzelfde oordeel over de wettelijke bescherming van media die zich aan laster en eerroof hebben bezondigd. Nog in 2010 stond het hof toe dat onafhankelijke kandidaten deelnamen aan verkiezingen en dat op de stembiljetten ook de foto van de kandidaten werd afgedrukt.

De parlementsleden stoorden zich aan die veranderingen. Sindsdien zijn de spanningen tussen magistraten en parlementen alleen maar toegenomen.
“Voor het eerst zien we een onafhankelijke Grondwettelijke Kamer, die niet onderhevig is aan politieke grillen”, zegt analist Alfredo Mena Lagos. “Het is die onafhankelijkheid die de politieke partijen vrezen.”

Ex-president Cristiani

Voor de goedkeuring van het decreet dat het de Grondwettelijke Kamer nu moeilijker moet maken, waren de stemmen van de rechtse Alianza Republicana Nacionalista (Arena) van doorslaggevend belang. De parlementsleden volgden de instructies van hun leider en voormalig president Alfredo Cristiani (1989-1994).
Cristiani zou op de lijst kunnen voorkomen van twintig personen die beschuldigd worden van de executie van zes jezuïetenpriesters en hun medewerkers in november 1989. De executie vond plaats tijdens het zwaarste militaire offensief tegen de linkse FMLN-guerrilla. Cristiani zou als legercommandant hebben deelgenomen aan een vergadering waarop de legertop de moord op de priesters beraamde.

De Spaanse rechter Eloy Velásquez vaardigde op 29 mei een internationaal arrestatiebevel uit tegen de twintig militairen. Omdat men het er in El Salvador niet over eens is of de arm van de Spaanse justitie zover kan reiken, kwam het niet tot een arrestatie. Conservatieve kringen spraken van Spaanse bemoeienis en wezen erop dat de amnestiewet de beschuldigden beschermt.
Cristiani gaf toe dat hij uit vrees voor de afschaffing van de amnestiewet zijn partij de opdracht gaf decreet 743 goed te keuren.

President Mauricio Funes

De linkse president Mauricio Funes had de mogelijkheid om het decreet te annuleren maar hij verleende er net ongewoon snel, in minder dan 24 uur, zijn steun aan. Analisten zien er een soort vergelding in voor de beslissing van het Grondwettelijk Hof om de middelen voor zijn kabinet te beperken.
Sinds zijn aantreden heeft Funes duidelijk gemaakt dat hij het parlement niet onder druk zou zetten om de amnestiewet af te schaffen. Het zou anders de wonden van de burgeroorlog weer openrijten, zei hij.