Gevangen in Ivoorkust: ontsnappen of sterven

Volgens een recent gepubliceerd rapport van de VN-vredesmacht in Ivoorkust (UNOCI) zijn de voorbije twee jaar (juni 2004 – juli 2006) in totaal 475 gedetineerden in een Ivoriaanse cel gestorven. Ondervoeding was daarbij de belangrijkste doodsoorzaak, hoewel sommige sterfgevallen verdacht blijven. Bijna alle gevangenen worden ook slecht behandeld. Zo zijn er gevallen bekend waarbij twee of drie gevangenen aan elkaar worden vastgeketend.

Door het rapport komt de erbarmelijke situatie van het gevangeniswezen in Ivoorkust opnieuw zwaar onder vuur te liggen. Eerder al omschreef Artsen Zonder Grenzen de levensomstandigheden in de gevangenissen als onmenselijk en herinnerde de hulporganisatie Liefde in Actie de overheid eraan dat gedetineerden rechten hebben die moeten worden gerespecteerd.

De VN-vredesmacht in Ivoorkust controleert al vier jaar een bufferzone tussen het rebellengebied in het noorden en het regeringsgebied in het zuiden. De oorlog tussen de twee partijen heeft een zware tol geëist van de gevangenisinfrastructuur. In het noorden zijn er nog tien van de elf gevangenissen in gebruik. Berucht is onder meer het strafkamp van Bouaké. Die stad ligt in het midden van Ivoorkust en is het hoofdkwartier van de rebellen van de Forces Nouvelles (FN). Gevangenen worden er willekeurig vastgehouden, zegt Françoise Simard, een van de auteurs van het UNOCI-rapport. Niet de rechterlijke macht maar wel de rebellen beslissen over arrestaties en vrijlatingen.

De toestand is nauwelijks beter in de 22 gevangenissen die onder controle van de regering staan. Overbevolking is er schering en inslag. De cellen herbergen vandaag 9.300 gevangenen, terwijl er eigenlijk slechts plaats is voor 3.371 gedetineerden. Dertig procent van de gedetineerden zou nog op een proces wachten. Velen horen er zelfs niet te zitten.

Een blik in gebouw C in de gevangenis van Abidjan (MACA) leert hoe slecht de toestand er is. 115 gedetineerden leven er opeengepakt en delen slechts één toilet. De MACA is de grootste gevangenis in het zuiden van Ivoorkust en telt nu 4.000 gedetineerden, hoewel ze is gebouwd voor maar 2.000 man, zegt directeur Toha Ouattara.

De gedetineerden in Ivoorkust krijgen minder dan 20 eurocent per dag om een portie voedsel te kopen. Wie geluk heeft, krijgt elke dag een goede maaltijd van familie of vrienden die een bezoekje brengen. Toch is er hoop op verbetering. Zo heeft de minister van Justitie aangekondigd dat hij eraan denkt om de dagelijkse rantsoenen te verhogen.

Ook zullen enkele cellen worden hersteld en wordt in de gevangenissen geleidelijk aan een computersysteem geïnstalleerd, dat moet helpen bij de behandeling van de gedetineerden. Het project wordt gefinancierd door de Europese Unie. Op verdere structurele maatregelen blijft het echter wachten.

Zo stelt het VN-rapport vast dat de subsidies voor de gevangenissen vorig jaar lichtjes zijn gedaald, ondanks de hoge nood aan nieuwe gebouwen. “Het budget voor de gevangenissen moet zo snel mogelijk worden verhoogd om de levensomstandigheden van de gevangenen en de werkomstandigheden van het personeel te verbeteren”, waarschuwt Simard.

De gevangenissen hebben ook dringend nieuw personeel nodig. Volgens het UNOCI-rapport zijn er vandaag 700 cipiers aan het werk, maar is het dubbele nodig. “We hebben niet genoeg mensen om shifts te doen”, zegt een bewaker van gebouw B in de MACA. “We hebben altijd onze handen vol met gevangenen die proberen te ontsnappen.” Tussen juni 2005 en april 2006 wisten 3.660 gedetineerden te ontsnappen.