Gevangen in the land of the free

Tough on crime’ en ‘War on Drugs’ doen gevangenissen vollopen

Voor de Guantanamo’s en Abu Ghraibs van de ‘War on Terror’ was er de ‘War on Drugs’. Human Rights Watch en anderen linken de astronomische toename van gevangenissen en gevangenen in de VS aan het strenge drugsbeleid dat in de jaren tachtig door president Ronald Reagan werd ingevoerd in de context van de ‘tough on crime’ campagne: een poging om strenger op te treden tegen criminaliteit in het algemeen.

In 2012 stond de teller op 2,2 miljoen volwassenen achter de tralies, waarmee de VS per capita wereldwijd op kop staat. Als daarbij het aantal mensen toegevoegd wordt dat op de een of andere manier onder correctioneel toezicht staat kijkt de VS aan tegen een getal van bijna 7 miljoen, ofwel 1 op 34 Amerikanen. In 1980 ging het nog om minder dan twee miljoen.

Beweeg over de grafiek voor de exacte cijfers.

Sinds 1980 is de gevangenisbevolking in de VS verviervoudigd. Dat deze stijging vooral te wijten is aan de drugsoorlog en ‘tough on crime’ lezen critici af van het feit dat vooral het aantal gevangenen voor niet-gewelddadige misdrijven is toegenomen.

Voor verslaving, en het bezit en de verkoop van drugs krijgen mensen in de VS gevangenisstraffen daar waar andere landen meestal geen gevangenisstraf voorzien of eerder op rehabilitatie en behandeling mikken. Andere maatregelen, zoals de ‘three strikes’ (bij een derde veroordeling, ook al gaat het om een kleine niet-gewelddadige overtreding, krijgt de veroordeelde een maximale straf) of verplichte (langere) gevangenisstraffen bij bepaalde drugsgerelateerde overtredingen, hebben bijgedragen tot de exponentiële toename van de Amerikaanse gevangenis bevolking.

Critici wijzen er op dat het opsluiten van mensen voor druggerelateerde misdrijven het druggebruik en –handel niet heeft doen dalen en ook veel kostelijker is dan andere vormen van bestraffen of rehabilitatie. Bovendien zou het uiteenrijten van families en gemeenschappen door gevangenisstraffen, en de beperkte toegang tot huisvesting en de arbeidsmarkt na vrijlating, de kans dat getroffenen opnieuw in het drugscircuit belanden alleen maar verhogen.

Prison-industrial-complex: het gevangeniswezen als lucratieve onderneming

Tijdens de Koude Oorlog in de strijd tegen het communisme en vandaag in de ‘War on Terror’ in de strijd tegen het islamisme wijzen critici op het fenomeen van het ‘military-industrial-complex’: een gedeeld belang van de privésector en de overheid om militaire uitgaven hoog te houden en de oorlogsmachine draaiende te houden. Op dezelfde manier werd sinds het einde van de jaren negentig de ‘prison-industrial-complex’ opgemerkt: politici en commerciële bedrijven die er baat bij hebben om het gevangeniswezen te doen groeien en de gevangenissen vol te houden.

Uit electoraal winstbejag en in een klimaat van angst en onveiligheid gevoed door de media, wierpen politici over de partijgrenzen heen zich vanaf de jaren tachtig graag op als krachtpatsers tegen criminaliteit. Aangezien er vaak geen extra budgetten voorzien waren voor deze verkiezingsbeloften richtten de Amerikaanse overheden zich tot de privé-sector om gevangenissen te bouwen en uit te baten. De marktlogica volgend hebben deze spelers er belang bij om te groeien en op een maximale bezetting te mikken om hun winst zo hoog mogelijk te houden.

In diezelfde jaren tachtig zorgde de kapitaalvlucht en de teloorgang van veel Amerikaanse industrieën voor economische en sociale drama’s en groeiende werkloosheidscijfers, zowel in grootsteden als op het platteland. Naast een arbeidsoverschot zorgde deze situatie ook voor hogere criminaliteitscijfers en een algehele ontevredenheid en angst bij de bevolking.

Mensenrechtenorganisaties wijzen er op dat de astronomische groei van de gevangenisbevolking gewild of ongewild een antwoord bood op deze situatie. De bodemprijzen waaraan gevangenen voor bepaalde bedrijven werken tijdens hun gevangenschap en het weren van de vakbonden voor het gevangenispersoneel van de privé-instellingen, gaven de kans aan de betrokken industrieën om alsnog enigszins concurrentieel te zijn in een geglobaliseerde economie. Verarmde ex-industriële rurale gebieden aasden op het aantrekken van nieuwe gevangenissen om de werkgelegenheid en bevolkingsaantallen op te krikken.

Raciale en klassevertekening: gevangenissen voor zwarten en armen

Naast het grote geld dat vandaag in het Amerikaanse gevangeniswezen te rapen is, zijn het volgens critici vooral armen en etnische minderheden, in het bijzonder Afro-Amerikanen, die geviseerd worden door de ‘tough on crime’ aanpak van de afgelopen dertig jaar. De cijfers tonen duidelijk een oververtegenwoordiging van Afro-Amerikanen in de Amerikaanse gevangenissen of het correctioneel systeem.

Terwijl ze maar dertien procent van de bevolking uitmaken, zijn Afro-Amerikanen goed voor veertig procent van de gevangenen. Volgens sommigen heeft dit onder meer te maken met het feit dat armen en minderheden gemakkelijker worden gestopt en aangehouden voor (drugs)misdrijven.

Belangrijker nog is het feit dat ook in de wetgeving de verstrenging van het criminaliteitsbeleid zich toespitst op misdrijven die vooral in een context van armoede gedijen. Zo zijn de straffen voor de verkoop of het gebruik van derelatief goedkope crack-cocaïne, bij wet vastgelegd, aanzienlijk zwaarder dan die voor de duurdere poeder-cocaïne.

Burgerrechtenactivist en juriste Michelle Alexander trekt in haar spraakmakend boek The New Jim Crow een parallel tussen het huidige gevangenissysteem dat de Afro-Amerikanen disproportioneel treft en de slavernij- en de segregatiewetten van weleer die er op gericht waren om de zwarte medeburgers te controleren en economisch uit te buiten.

Er zouden vandaag meer Afro-Amerikanen in de gevangenis zitten dan dat er slaven waren in 1850. Net zoals er eentje nodig was om komaf te maken met de slavernij, pleiten abolitionisten zoals Angela Davis dan ook voor een beweging tegen het huidige gevangeniswezen dat vooral de zwaksten in de samenleving treft.