Geweld begrijpen

Organisaties die dit straatgeweld duidelijk afwezen, kreeg daarvoor weinig weerklank in de media; en de rest van de linkerzijde reed zich (weer eens) vast in samenzweringstheorieën en complexe verklaringen waarin een hoofdrol weggelegd was voor het politie-optreden en het algemene, structurele geweld van een gemilitariseerd kapitalisme. 
Hans Andreus neemt dat soort analyse op de schop in zijn indrukwekkende magnum opus Met alle geweld, waarin hij allerlei vormen van geweld probeert te begrijpen –wat iets radicaal anders is dan er begrip voor opbrengen– en op basis van stevige filosofische grondslagen ook een ethiek errond probeert te ontwikkelen. Hans Achterhuis levert veeleer slow food (for thought) dan fastfoodfilosofie. Hij bouwt zijn redeneringen stelselmatig op aan de hand van besprekingen van andere auteurs die over geweld geschreven hebben, zoals Hanna Arendt, J.M. Coetzee, René Girard en Konrad Lorenz.
Achterhuis schrijft al sinds 1970 over geweld en worstelt al die tijd met de vraag of geweld een aanvaardbare methode is om onrecht, repressie, apartheid en armoede uit de wereld te helpen. In de jaren zeventig vond Achterhuis van wel, in de lijn van de toen dominante sfeer van steun aan revolutionair verzet zoals verwoord door Jean Paul Sartre in zijn voorwoord voor Verworpenen der aarde van Franz Fanon. Dat Voorwoord moet het ontgelden in Achterhuis’ boek, en bij herlezing blijkt het inderdaad allerlei geweld goed te keuren, als het maar destructief is.
De achterliggende redenering –dat een nieuwe samenleving maar kan ontstaan op het puin van de oude– is in de reformistische jaren 2000 gediscrediteerd, op enkele extremistische randgroepen na. Achterhuis plaatst heel grote vraagtekens bij de uitbreiding van het begrip geweld naar de structurele achterstelling en verdrukking van mensen en groepen, tenzij die onrechtvaardigheden intentioneel zijn.
Hij  verzet zich ook tegen de banalisernig van geweld, bijvoorbeeld door het psychologiserende verhaal dat ‘iedereen een potentiële folteraar in Abu Graib of een potentiële Mohamed B. is’. Achterhuis gaat in een felle polemiek met Kristien Hemmerechts, die hij verwijt ‘een utopische droom over een totale afschaffing van alle geweld, in gedachten, woorden en daden’ als enige aanvaardbare aanpak voor te staan. Achterhuis zelf gelooft veeleer in het opzetten van regels en instituties die geweld inperken of voorkomen.
Met alle geweld. Een filosofische zoektocht door Hans Achterhuis is uitgegeven door Lemniscaat. 793 blzn. ISBN 978 90 477 0127 9

Zaterdag 16/5 om 15u: Franc Rottiers in gesprek met Hans Achterhuis over zijn boek “Met alle geweld”

Hans Achterhuis is emeritus hoogleraar filosofie aan de Universiteit van Twente. Hij is een publiek intellectueel die zich regelmatig mengt in maatschappelijke discussies. In zijn publicaties benadrukt hij de sociale filosofie en richt hij zich op thema’s als ontwikkelingshulp, welzijnswerk, schaarste en technologie.

Franc Rottiers is filosoof, antropoloog en onderzoeker aan de Universiteit van Gent.

Inkom 3 euro - graag een seintje als u komt 03/232.93.94 - boekhandel De Groene Waterman, Wolstraat 7, Antwerpen