Globalisering maakt belastingtrucs gemakkelijker

Merck had gerommeld met de boeken door het eigendom van patenten over te hevelen naar een lege vennootschap (een vennootschap zonder werknemers) op Bermuda. Zo hoefde het bedrijf de hoge belastingen die in de VS worden geheven op royalty’s niet te betalen. Het oprichten van een lege vennootschap is op zichzelf niet illegaal, maar wel als het enige doel belastingontduiking is. In Canada loopt nog een zaak tegen Merck. Daarbij gaat het om 1,8 miljard dollar aan achterstallige belasting en rente.
De handelwijze van Merck is niet ongebruikelijk. In het tijdperk van globalisering wordt het steeds normaler voor bedrijven om te onderzoeken hoe ze winsten naar het buitenland kunnen sluizen, zodat ze in eigen land miljoenen, en soms zelfs miljarden, aan belasting kunnen besparen. Een strategie die gemakkelijker wordt doordat inkomsten steeds vaker uit niet-tastbare producten als intellectueel eigendom – patenten, logo’s, productieprocessen – komen.
De productiekosten van medicijnen of computertechnologie zijn minimaal vergeleken met onderzoeks- en ontwikkelingskosten. Dus begin jaren negentig besloten verschillende farmaceutische en computerbedrijven om dochterondernemingen in Bermuda en andere belastingparadijzen op te zetten. Er werden lege vennootschappen opgericht die eigenaar werden van logo’s of andere intellectuele eigendommen. Zodra de winsten binnenliepen, betaalden de bedrijven hoge licentie- of royaltytarieven aan die vennootschappen, om te voorkomen dat er over de inkomsten belasting moest worden betaald. Zo liepen de thuislanden belastinginkomsten mis, terwijl de patenten werden gecreëerd en gebruikt binnen de eigen landsgrenzen.
Technologiebedrijven die het spel door en door kennen zijn Microsoft en Google. Microsoft verkrijgt 75 procent van de veertig miljard dollar inkomsten uit licenties. Een paar jaar geleden opende het bedrijf in Ierland een dochteronderneming onder de naam Round Island One Ltd. Dat bedrijf is eigenaar van de copyrights op in de VS ontwikkelde software, met een gezamenlijke waarde van zestien miljard dollar.
In 2004 sluisde het bedrijf zo negen miljard dollar winst door naar Ierland. Dat leverde een belastingbesparing van ongeveer 500 miljoen dollar op, geld dat anders naar de Amerikaanse Belastingdienst was gegaan.
Met de Ierse vestiging bespaart Microsoft ook op belastingen elders in de wereld, zoals in Europa, het Midden-Oosten en Afrika. De manoeuvre zorgde ervoor dat de wereldwijde belasting die Microsoft moet betalen, daalde van 33 naar 26 procent.
Google deed iets soortgelijks met Google Ireland Holdings Ltd. Dat bedrijf zorgde in 2004, het eerste jaar, voor een belastingbesparing van 131 miljoen dollar. In het jaarverslag over 2004 geeft Google aan te verwachten dat de besparingen in de daaropvolgende jaren nog zullen toenemen. “In de eerste plaats omdat we in 2005 hogere inkomsten verwachten voor onze Ierse dochteronderneming en omdat die inkomsten met 12,5 procent lager belast worden dan in de VS (35 procent).”
IBM sluisde volgens een klokkenluider begin jaren negentig vanuit de vestiging in Groot-Brittannië geld door naar de vestiging in de VS, die op dat moment verlies draaide. Volgens een voormalige werknemer van IBM, Gerard Churchhouse, betaalde IBM-Groot-Brittannië kunstmatig hoge royalty’s aan het Amerikaanse bedrijf. Op die manier zou de Britse Belastingdienst 1,4 miljard dollar aan inkomsten zijn misgelopen. Churchhouse, destijds marketing manager bij IBM, werd ontslagen nadat hij de kwestie aankaartte bij zijn bazen. IBM weigerde het verhaal te ontkennen of bevestigen. Wel betaalde het bedrijf in 2001 1,4 miljard dollar aan de Belastingdienst om de zaak te schikken.
Steeds meer bedrijven ontdekken volgens Martin Sullivan, voormalig econoom van het Amerikaanse departement voor Financien, de internationale trucs om belasting te ontduiken. Uit cijfers van het Amerikaanse departement voor Commercie blijkt dat Amerikaanse bedrijven tussen 1999 en 2002 hun inkomsten via achttien belastingparadijzen zagen toenemen met 68 procent. In 1999 ging het om 88 miljard dollar, in 2002 om 149 miljard. De toename was volgens Sullivan niet te danken aan toegenomen economische activiteit.. Volgens hem “genereren dochterondernemingen van Amerikaanse bedrijven vooral inkomsten in belastingparadijzen en niet op de locatie waar de meeste bedrijvigheid plaatsvindt.”
Het Amerikaanse ministerie van Financiën en de Belastingdienst beraden zich al enige tijd op nieuwe regelgeving inzake transacties rond intellectuele eigendomsrechten, maar de regering heeft tot nu geen concrete actie ondernomen.
Het grootste deel van de 2,3 miljard dollar die Merck moet betalen, bestaat uit achterstallige belasting en rente. De boete bedraagt 100 miljoen dollar. Er worden geen werknemers van Merck vervolgd. Dat laat zien dat bedrijven kennelijk weinig te verliezen hebben als ze op deze manier werken.