Godsdienstonderwijs rijt oude wonden open op de Balkan

Een van de eerste dingen die de vijf jaar oude Admir leerde in zijn schooltje in Sarajevo was dat hij er niet bij hoort. Anders dan de meeste kinderen in zijn klas is hij geen moslim. Samen met een Servisch en een Kroatisch jongetje neemt hij geen deel aan de koranlessen die in de herfst van vorig jaar werden ingevoerd aan de kleuterscholen in Sarajevo.

Alleen islamonderwijs in Sarajevo

Tegen die lessen rees er meteen hevig protest van niet-moslimouders. In Bosnië leven ook heel wat orthodoxe Serviërs en katholieke Kroaten, al bestaat de bevolking van Sarajevo sinds het einde van de drie jaar durende burgeroorlog in 1995 overwegend uit moslims. Volgens Arzija Mahmutovic, het hoofd van het netwerk van openbare kleuterscholen in Sarajevo, waren er niet genoeg orthodoxe of katholieke kinderen om ook andere godsdienstlessen aan te bieden.
 
Maar Mahmutovic kan wel eens doordraven. In 2001 verbood hij in de kleuterscholen van Sarajevo nog langer te werken rond Vadertje Vorst. Dat Joegoslavische equivalent van de Kerstman was volgens Mahmutovic “Westerse propaganda”. 
In de landen die ontstonden door het uiteenvallen van het voormalige Joegoslavië bestaat nog altijd een grote religieuze verscheidenheid. Het onderwijs helpt de verschillende geloofsgemeenschappen nauwelijks iets aan de weet te komen over elkaars overtuigingen. En de verschillen vormen nog altijd een bron van spanningen.

Schoolstrijd in Macedonië

In Macedonië organiseerde de orthodoxe Kerk in april massale protesten nadat het grondwettelijk hof godsdienstlessen in openbare lagere scholen had verboden. Zowat 70 procent van de 2 miljoen Macedoniërs zijn orthodoxe christenen, het merendeel van de overige inwoners zijn moslims. Asma Jahangir, de speciale VN-rapporteur over de vrijheid van religie, verklaarde eind april na een bezoek aan het land dat ze “verrast was” door de hevige uitvallen van politici en kerkleiders tegen het Macedonische gerecht. Volgens haar zetten die de scheiding tussen Kerk en Staat op de helling.
De schoolstrijd op de Balkan roept nare herinneringen wakker. In de oorlogen die in de jaren 90 Joegoslavië deden uiteenvallen, speelden ook religieuze scheidslijnen een rol. De opeenvolging van conflicten maakte uiteindelijk 150.000 slachtoffers. De diepe verdeeldheid in de regio verdween er niet door.
Volgens een studie van Bosnische, Kroatische, Servische en Noorse auteurs uit 2005 zijn vooral het islamitische en orthodoxe godsdienstonderwijs in de regio te sterk op de eigen gemeenschap gericht en te veel met een ver verleden bezig. Alleen het katholieke godsdienstonderwijs besteedt volgens de studie voldoende aandacht aan hedendaagse problemen.