Groene idealen zijn verbleekt

De Europese Groene Partij brengt de 32 organisaties van de Europese Federatie van Groene Partijen bijeen. De meeste Europese landen hebben een groene partij, behalve Wit-Rusland, IJsland, Litouwen, Moldavië, Noord-Ierland, Polen en de republieken van voormalig Joegoslavië.

Slechts twee groene partijen maken momenteel deel uit van een regeringscoalitie. De Duitse groenen (Die Grünen) zijn sinds 1998 de kleine partner in de coalitie met de sociaal-democraten en hebben drie ministeries onder hun hoede. De groenen in Letland kregen in 2002 het ministerie van Milieu toegewezen. Tussen 1997 en 2002 regeerden de Franse groenen (Les Verts) in een alliantie met de Socialistische en Communistische partijen. De Belgische groenen maakten tot 2003 deel uit van de regering.

Toch vertegenwoordigen de partijen in die vier landen nog steeds een minderheid. De Belgische Groenen struikelden in 2003 over de kiesdrempel van vijf procent. De Franse groenen halen nauwelijks 5 procent en de groenen in Letland konden in 2002 rekenen op 2,8 procent van de stemmen. Die Grünen, opgericht in 1983, waren de eerste Europese ecologische partij die parlementszetels wist te bezetten. De partij scoort gemiddeld tussen 8 en 10 procent van de stemmen.

Ook in Oostenrijk en Zwitserland halen de groene partijen nog een respectabel aantal stemmen, maar in alle andere Europese landen is hun stemmenaantal onbeduidend. Desondanks gaat de Europese Groene Partij voor winst bij de Europese parlementsverkiezingen in juni en consolidatie van de aanwezigheid in de politieke arena, zegt de Italiaanse Monica Frassoni, afgevaardigde voor de Groenen in het Europees Parlement. Er zijn momenteel 44 groene afgevaardigden in het 626 zetels tellende Europees Parlement.

De traditionele partijen, zowel links als rechts, hebben de populairste thema’s opgenomen in hun programma’s. Daarmee remmen ze de groei van milieugroeperingen af, zegt politicologe Hélène Miard-Delacroix van de Ecole Normale Supérieure in Lyon. Aan de andere kant zijn vooral de Zuid-Europese landen zoals Frankrijk, Italië, Spanje en Portugal, maar ook Noord-Europese landen, erg terughoudend als het gaat om concrete actie op het gebied van milieubescherming. Hun beleid voldoet in ieder geval niet aan de eisen van ‘orthodoxe’ milieubeschermers, aldus Miard-Delacroix.

Toen de Franse groenen meeregeerden, probeerden ze onder meer de jacht aan te pakken. Dat stuitte op grote weerstand van jagers, die op het platteland een belangrijke stem hebben. Dominique Voyet probeerde de biologische landbouw te promoten toen ze minister van Milieu was, maar ook dat kwam nauwelijks van de grond vanwege agressieve oppositie van boeren die hun intensieve manier van produceren bedreigd zagen.

De groene partijen droegen wel politieke alternatieven aan door nieuwe kwesties voor het voetlicht te brengen, zegt Michèle Prospero van de La Sapienza Universiteit in Rome. De Italiaanse groenen hebben volgens haar het bewustzijn van de bevolking ten aanzien van bepaalde kwesties vergroot. Dat gebeurde bijvoorbeeld door de groene protesten tegen corrupte praktijken bij stedelijke inrichtingen. Maar net als in andere Europese landen zijn de kwesties waarmee de groenen zich destijds profileerden, opgepikt door andere partijen, zegt Prospero.

De Europese groenen werden salonfähig en hun politieke cultuur ging steeds meer lijken op die van de andere partijen, waardoor hun innoverende kracht, strijd en radicaliteit verloren ging, meent Prospero. Veel van de oorspronkelijke milieu-idealen zijn bureaucratische hersenschimmen geworden, die veelal onuitvoerbaar zijn, voegt Miard-Delacroix toe. Een voorbeeld daarvan is de invoering van statiegeld op frisdrankblikjes in Duitsland, die de winkeliers hoofdpijn bezorgde vanwege de onuitvoerbaarheid.

In andere gevallen is de invloed van de markt op de politiek zo sterk, dat vooruitgang nauwelijks zichtbaar is. Dat is bijvoorbeeld het geval met duurzame energie in Frankrijk, waar 80 procent van de energie uit kerncentrales komt.

De groenen lijden net als andere linkse partijen aan een ideologische identiteitscrisis en sommige leiders hebben zich ‘bekeerd’ tot de markteconomie. Die Grünen vinden net als de meeste conservatieve partijen in Duitsland dat de welvaartsstaat radicaal hervormd moet worden om te overleven. Ze nemen het voortouw in de gedeeltelijke privatisering van het pensioensysteem en snoeien in de uitkeringen aan langdurig werklozen, zegt Cornelia Rabbitz, politiek correspondent voor de publieke radio Deutsche Welle.

De bekendste vertegenwoordiger van de Duitse groenen is minister van Buitenlandse Zaken Joschka Fischer. Ook hij lijkt veel oude idealen te hebben afgelegd. Onder druk van de Amerikanen steunde Fischer de Duitse deelname aan de NAVO-acties in Kosovo in 1999. Het argument was dat Duitsland geen nieuwe volkenmoord in Europa kon tolereren, zegt Rabbitz. Fischer achtte het echter niet noodzakelijk hard op te treden tegen het massale bloedvergieten in Tsjetsjenië door Russische troepen te voorkomen. Een houding die hem veel kritiek opleverde van mede-groenen, maar waarmee hij sympathie afdwong bij de conservatieven. (JS/PD)