Groeten uit Oostende

Die koning heeft België zeldzaam weidse stadspanorama’s nagelaten, maar ook een geschiedenis vol schuld. Grote Schuld. En was het ook niet aan onze Belgische kust dat politiecommissaris Soete op het eind van zijn leven arriveerde? In de savanne had hij het lijk van de vermoorde Lumumba opgelost in zuur. Hij had een klein, luguber souvenir meegenomen, twee tanden, en hier gooide hij die in de Noordzee. Daarmee Lumumba begravend.

Maar het was een prachtige zomer.

Ginds kwam Paul Kerstens, die bevlogen theaterman van de Brusselse KVS, net aangefietst langs de Venetiaanse gaanderijen. Achter hem vijftien of twintig Congolezen, ook op huurfietsen. Ze leken te dansen. Ze zweefden en zwenkten over de dijk als meeuwen. Wat de zee al niet doet met mensen: leegblazen als een ei, vrolijk zuiveren en ontsmetten met jodiumzout.

‘Kom jij met je Congolese vrienden naar het standbeeld kijken?’ vroeg ik hem.

‘Och nee, die geschiedenis betekent niet zo veel voor hen. Velen van hen kennen die historie niet eens.’

De Congolezen fietsten intussen gewoon verder, roekeloos laverend, met rinkelende fietsbellen. Als gemiddelde Belgische toeristen.

‘Suivez le guide,’ zei Paul en hij ging achter hen aan.

De dagen daarop zag ik die Congolezen aan het werk in Theater aan Zee: in het stadspark aan het bloemenuurwerk speelden ze hun Congolese rock & roll. Schuddende, wervelende, zich eindeloos herhalende ritmes van de soukous. Ik zag hun stand-upcomedy: grappen en grollen die ik soms maar half snapte maar die zeldzaam eerlijk waren. Ik bewonderde ook een groots, haast mythisch spektakel over hun hedendaagse verlangens. Ik zag die sapeurs en andere ambianceurs, en hun vrouwen. In Oostende zegt men ‘gekled met een sleunstje’. Ik vond hen charmant, curieus, vief en van een benijdenswaardige jeugd.

Hoe vaak ging de viering van vijftig jaar Congolese onafhankelijkheid over onszelf? Ons oude zelf? Op de tonen van ‘Indépendance cha cha‘keken wij terug door de sepiakleurige spiegel van de tijd. Nonkel paters die in hun rusthuizen mijmeren: die oude doeners van de missionerende kerk. Hoe ze magie en fetisjen, geslachtsziekten en veelwijverij uitroeiden. Hoe wij – wij? – scholen, ziekenhuizen en wegen aanlegden, en nu vaststellen dat het niet duurzaam was. Het is dat bijziende, gevaarloze, nog steeds koloniserende terugkijken dat mij stoort.

Comfortabele conclusie: dat onze bedoelingen goed waren, dat we ons deel gedaan hebben. Dat ze het niet zonder ons kunnen, wat impliciet bewijst dat wij superieur zijn. We hebben gezaaid, en veel is op de rotsen gevallen. Die gedachte is een flits op de kleine oppervlakte van de achteruitkijkspiegel.

Het klinkt allemaal zoals een evaluatie van een mislukt vastgoedproject.

In Rwanda zei een stokoude zwarte pastoor mij dit: ‘In het maken van vooruitgang oefent de geschiedenis zich te pletter. Nee, we moeten geen geschiedenislessen afdreunen. Wij moeten daarin geen bewijzen voor de toekomst zoeken.’

Als we hier in de krant lezen over het Zuiden, gaat dat vooral over politieke partijen, speeches op conferenties, dictators die dictators opvolgen. Maar er is ook een andere, alledaagsere vorm van politiek: kleinschalig verzet zonder grote gebaren. Het uitdrukken van frustratie, gewone mensen die protesteren tegen corruptie, studenten en kunstenaars die vrijheid nemen en exploreren, vrouwengroepen die opkomen voor het voeden van hun eigen gezinnen. Of gewoon mensen die hun eigen manden vlechten, of sparen en zich organiseren, via microfinanciering in coöperaties van boeren. Laten we vooral daar nieuwsgierig naar zijn. Eerder dan de verontwaardiging: de betovering.