"Grote bedrijven moeten alerter worden op slavenarbeid"

Tussen 14.000 en 17.000 mensen worden naar schatting jaarlijks naar de Verenigde Staten gesmokkeld. Wereldwijd gaat het om tientallen miljoenen mensen. Activisten willen met grotere transparantie die handel bestrijden.

“Als het gaat om georganiseerde misdaad, is mensenhandel na drugssmokkel de grootste industrie”, zegt Melysa Sperber, directeur van de Alliance to End Slavery and Trafficking (Atest), een coalitie van mensenrechtenorganisaties. “Wereldwijd werken tussen 21 en 30 miljoen mensen als slaaf.”

Atest wil de onderliggende mechanismen van dwangarbeid aanpakken door zich te richten op de toeleveringsketens van grote bedrijven. De coalitie dringt er bij de politiek op aan om wetgeving aan te nemen die bedrijven met een omzet van meer dan 100 miljoen dollar per jaar, dwingt om te rapporteren over toeleveranciers en hun personeelsbeleid.

Bemiddelingsbureaus

Omdat internationale toeleveringsketens complex in elkaar zitten, zijn bedrijven zich vaak niet bewust van slavenarbeid of slechte arbeidsomstandigheden bij toeleveranciers en dochterondernemingen. “We hebben ontdekt dat dwangarbeid veel voorkomt in bepaalde industrieën”, zegt Quinn Kepes van Verite, een ngo die zich richt op arbeidsproblematiek in wereldwijde toeleveringsketens. “Veel bedrijven lopen een hoog risico dat hun toeleveranciers betrokken zijn bij mensenhandel.”

Toeleveranciers maken vaak gebruik van bemiddelingsbureaus die nauwelijks gereguleerd zijn. Zij brengen hoge bemiddelingskosten in rekening en staan erom bekend werknemers te misleiden wat betreft de aard van het werk. “Voor de bouw van Amerikaanse legerinstallaties in Irak en Afghanistan zijn bijvoorbeeld werknemers uit Zuid-Azië naar het Midden-Oosten gesmokkeld”, zegt Karen Stauss van Free Slaves, een mensenrechtengroep in Washington.

Ook de Verenigde Staten zelf zijn niet immuun voor onethische wervingspraktijken. In 2012 werd een Oekraïner, Omelyan Botsvynyuk, in de VS tot twintig jaar cel veroordeeld voor het onder valse pretenties smokkelen van Oekraïense burgers naar de VS. Botsvynyuk en zijn broers beloofden een salaris van 500 dollar per maand. Bij aankomst werden de Oekraïners echter gedwongen onbetaald schoonmaakwerk te doen bij grote supermarktketens als Target en Walmart.

Botsvynyuk zou de schoonmakers naar verluidt verteld hebben dat ze pas weg konden als ze hun schulden hadden weggewerkt. Die zouden in sommige gevallen zijn opgelopen tot 50.000 dollar. Dergelijke tactieken worden geregeld toegepast door wervingsbureaus en bedrijven. “In sommige gevallen zijn de werknemers laag opgeleid of ongeletterd. Zij begrijpen niet hoe het werkt met schulden en rente”, zegt Strauss. “Ze realiseren zich ook niet hoe hier misbruik van wordt gemaakt.”

Congo

Stauss wijst erop dat de winning van zogenoemde conflictmineralen in de Democratische Republiek Congo zwaar leunt op kinderarbeid. De mineralen worden op grote schaal gebruikt in consumentenelektronica. “Er werken daar kinderen voor 20 cent per dag, zodat ze een paar aardappelen kunnen kopen als ze na een dag hard werken naar huis gaan.”

Ook in de productiesector komt kinderarbeid voor. Onderzoekers van de Universiteit van Harvard constateerden 1.406 specifieke gevallen van kinderarbeid in de Indiase tapijtindustrie. Die industrie exporteert veel naar de Verenigde Staten en andere geïndustrialiseerde landen.

De onderzoekers schatten dat bij 45 procent van de arbeiders sprake is van gedwongen arbeid. In een vijfde van die gevallen gaat het om kinderarbeid.

Eerder deze maand riep de Amerikaanse president Barack Obama januari uit tot ‘Nationale Preventiemaand Slavernij en Mensenhandel’. “Terwijl we werken aan het ontmantelen van smokkelnetwerken en slachtoffers helpen hun leven opnieuw op te bouwen, moeten we ook de onderliggende krachten aanpakken die deze mensen tot slavernij dwingen”, zei de president.

Hoewel de voorgestelde transparantiewetgeving bedrijven niet dwingt om daadwerkelijk actie te ondernemen tegen misbruik bij toeleveranciers, wordt de druk wel opgevoerd, zegt de mensenrechtengroepen die verenigd zijn in Atest.