Gruweldaden Rode Khmers beginnen te vervagen

“Niemand is nog geïnteresseerd in de plannen van de Verenigde Naties om een
tribunaal op te richten voor de berechting van de verantwoordelijken van de
Khmer-terreur”, zo stelt Samitthy vast. “Voor onze kranten is dat geen
belangrijk verhaal, enkel voor de buitenlandse pers”. De uitgever en andere
overlevenden van het regime van de Rode Khmers stellen met ongerustheid
vast dat steeds meer jongeren de verhalen over de “Killing Fields” en de
genocide in twijfel trekken. Cambodjanen kunnen tegenover elkaar nooit zo
wreed geweest zijn, zo luidt het.

Naar schatting 1,7 miljoen mensen kwamen om het leven onder het regime van
Pol Pot, door hongersnood, in werkkampen of bij massale executies. De Rode
Khmers wilden de samenleving van nul heropbouwen en schrikten er niet voor
terug hele steden te ontruimen en scholen en fabrieken te sluiten. De
mensen kwamen terecht in werk- en heropvoedingskampen en intellectuelen
werden uit de weg geruimd.

Het ongeloof en de desinteresse bij de Cambodjanen die het zelf niet hebben
meegemaakt, maakt een internationaal tribunaal meer dan ooit nodig, vindt
Samitthy. Het gaat niet alleen om de berechting, meer dan twintig jaar na
de feiten, van gruwelijke misdaden tegen de menselijkheid. Voor de
slachtoffers is het minstens even belangrijk dat hun verhaal officieel
worden opgetekend en deel gaan uitmaken van de nationale geschiedenis.

“De slachtoffers hebben het verschrikkelijke gevoel dat hun leed niet wordt
erkend door de regering en de samenleving”, zegt Youk Chhang van het
Documentatiecentrum voor Cambodja, zelf een overlevende van het
Khmer-tijdperk. “Voor wat de Rode Khmers hebben gedaan, valt er op aarde
geen passende straf te bedenken”, aldus Chhang, “Het gaat ook niet om
schadevergoeding. De mensen worden kwaad wanneer je daarover begint”.
Chhangs documentatiecentrum registreert sinds 1995 de verhalen van mensen
die de genocide hebben overleefd. Voorlopig werden 19.000 massagraven
geregistreerd en 800.000 mensen geïnterviewd, onder wie 167 leden van het
Khmer-regime.

Pol Pot stierf in 1998. Andere leiders van de Rode Khmers, zoals Ieng Sary,
Nuon Chea, Khieu Samphan, Ta Mok en Kaing Khek Iev, leven nog. Enkel Ta Mok
en Kaing Khek Iev werden opgepakt om voor het tribunaal te verschijnen.
Ieng Sary kreeg officieel amnestie van de regering van premier Hun Sen,
zelf een voormalig lid van de Rode Khmers. Andere voormalige toplui hebben
goede banden met de huidige machthebbers.

De Verenigde Naties vrezen dan ook dat een tribunaal volgens de wensen van
de Cambodjaanse regering geen garanties biedt voor “onafhankelijkheid,
onpartijdigheid en objectiviteit”. Begin 2002 staakten de VN hun pogingen
om samen met de Cambodjaanse regering een tribunaal op te richten. Er
bestaan ernstige meningsverschillen over wie het proces moet controleren en
over de competentie van de door Phnom Penh geselecteerde rechters.

Volgens mensenrechtenactiviste Chun Sath heeft Cambodja nu eenmaal geen
rechters die gespecialiseerd zijn in de problematiek genocide en
internationaal humanitair recht. Sath is niet erg optimistisch over de kans
dat er binnenkort een tribunaal komt dat beantwoordt aan de internationale
normen. “De slachtoffers zijn te bang om te komen getuigen. Ze willen een
veilig omgeving om hun verhaal te vertellen”, aldus Sath. Hetzelfde geldt
volgens hem voor het voetvolk van de Rode Khmers: “Ze willen dat hun
leiders worden berecht door een instelling die ze kunnen vertrouwen”.