Gsm-pret slaat om in collectieve angst

We kunnen deze plek geen nacht alleen laten, want die bedrijven hebben de gewoonte om hun antennes hier in het holst van de nacht te installeren, zegt Sandra Mancilla. De strijdbare vrouw spreekt namens een groep van 50 inwoners uit La Florida, een lage inkomensbuurt in de zuidelijke buitenwijken van de hoofdstad Santiago. De grond in kwestie werd opgekocht door de Spaanse telecomreus Telefónica. De bezetting van het terrein - niet het enige in zijn soort - komt volgens de actievoerders neer op puur lijfsbehoud.

Paranoia? Niet volgens de Conadema, een milieugroep die in 2000 werd opgericht door burgers die bezorgd zijn over de mogelijke gevolgen van de elektromagnetische stralingen afkomstig van masten en gsm-toestellen. Ook Forja, een milieugroep met 25.000 leden in Chili en daarbuiten, maakt zich ongerust.

Chili telt niet alleen zes miljoen gsm-gebruikers (op een bevolking van 16 miljoen), door zijn bergachtige geografie is het relatief zeer rijk aan zendmasten - 6000 om precies te zijn. Zelfs op scholen, hospitalen, kerken en bejaardenhuizen hebben de bedrijven zendmasten geplaatst.

De regering geeft de operatoren volledig vrij spel, zegt Conadema. En dat is gevaarlijk, want volgens de organisatie het is niet afdoende bewezen dat het zendmasten geen risico’s inhouden voor de volksgezondheid. In de havenstad Concón staan 24 krachtige antennes en daar komen relatief meer kankergevallen voor, zegt Conadema-voorzitter Teresa López. Dat geldt ook voor andere stedelijke gebieden: veel antennes, veel kankergevallen.

Maar kan dat niet aan honderd en één andere oorzaken liggen? Zowel voor het effect van zendmasten als dat van gsm-gebruik voor de beller zelf, biedt de wetenschap nog geen uitsluitsel. De meeste studies tonen geen effect, en diegene die dat wel doen blijken moeilijk te herhalen. Mogelijk betekent dat dat het effect ofwel heel klein is, ofwel niet bestaat. Het is gewoon nog te vroeg om een uitspraak te doen, als we al ooit zeker zullen zijn.

Hamvraag in het debat is het voorzorgsprincipe: doet de Chileense regering genoeg om risico’s in te dijken, ook al zijn die wetenschappelijk niet bewezen? Dat principe is verankerd ik de Verklaring van Rio die Chili samen met andere landen ondertekende op de Aardetop van 1992. Als ernstige en onomkeerbare schade dreigt, dan mag het gebrek aan wetenschappelijke zekerheid niet gebruikt worden als reden om maatregelen te nemen die het milieu sparen, zegt artikel 15 van het verdrag.

Forja heeft een klacht ingediend tegen de Chileense overheid bij het Inter-Amerikaanse Hof voor de mensenrechten. Het dispuut wordt ook gevoerd door het Chileense parlement. Dat bakkeleit al vier jaar over een wetsvoorstel van de socialist Carlos Montes om een bufferzone van 100 meter te verplichten rond gsm-masten. Montes’ wetsvoorstel wil bovendien gemeenten bevoegd maken voor het vergunnen van zendmasten. Het parlementslid gelooft niet dat het halfrond die voorstellen snel goedkeurt. Het is duidelijk geen prioriteit voor de regering.

De regering zegt dat ze voorzorgen genoeg neemt. Het wettelijk maximum door zendmasten (435 microwatt per vierkante centimeter) ligt in Chili meer dan de helft lager dan wat de Wereldgzondheidsorganisatie voorschrijft (1.000 microwatt per vierkante centimeter). (MM/ADR)