Guatemala in de greep van Mexicaans drugsgeweld

‘Wie is daar?’ Ik schrik wakker uit mijn slaap van het getik op mijn raam. Maar de toekan die mieren pikt, antwoordt niet. De jungle in de Petén-provincie, in het noorden van Guatemala, is dichtbevolkt met exotische vogels, jaguars en ander wild. Antieke tempels en letterlijk duizenden Maya-ruïnes markeren het woud met overblijfselen van een beschaving die gedurende 1500 jaar de regio overheerste en de hoogste piramides uit de Amerika’s bouwde. De nieuwe pan-Amerikaanse macht die hier vandaag de plak zwaait, is de Mexicaanse maffia. Vorig jaar werden hier 535 moorden gepleegd. Voor 32 gevallen vond er een arrestatie plaats.
 
De rit van Flores naar het woud in Petén is geen lachertje. Ik lig in de laadbak van een lichte vrachtwagen en communiceer met de chauffeur via een kapot achterraampje, terwijl ik de lokale kinderen chips aanbied en hoop dat ze straks niet gaan rondbazuinen dat er een gringo met een heleboel camera’s is gearriveerd achterin een witte bestelwagen.
Na drie uur zegt mijn gids en bodyguard dat we ons vlakbij een landingsbaan bevinden. Het dichte, groene woud ligt achter ons. Hier is de lucht blauw en uitgestrekt, en is de campo weids. Een oude man op een ezelskar, volgeladen met brandhout, hobbelt voorbij. De kinderen komen me van dichtbij bekijken: de enige vreemdelingen die op andere dagen passeren, stuiven voorbij in kogelvrije, zwarte 4x4’s die volgeladen zijn met cocaïne, de geweerlopen uit de opengedraaide vensters.
 
De “landingsbaan” is niet echt vlak en nauwelijks vijf meter breed. Er is geen controletoren, geen radar, geen douane, maar nergens ter wereld wordt de bagage sneller afgehandeld dan hier –zegt men. ‘Als een vliegtuig nadert, stellen twintig tot dertig zwaarbewapende mannen zich met lampen op naast de landingsbaan’, zegt mijn chauffeur, die in het echte leven voor de Guatemalaanse anti-narcoticabrigade werkt. ‘Na de landing worden piloot, vluchtpapieren en bemanning via Guatemala Stad en onder een valse identiteit terug naar huis gesmokkeld. De vracht –cocaïne– wordt in kleinere hoeveelheden de Mexicaanse grens over gebracht.
‘En het vliegtuig?’, vraag ik. ‘Het vliegtuig is crimineel bewijsmateriaal en zorgt voor problemen. Daarom verbranden de Mexicanen het.’
Op het einde van de landingsstrook vinden we een Cesna-fossiel waarvan de propellers nog intact zijn, maar de romp gereduceerd is tot zwarte asse. ‘Dit ligt hier nog geen maand’, denkt mijn bodyguard, die gespannen rondkijkt. ‘Anders waren de propellers eraf gehaald door de locals.’ En dan: ‘We hebben tien minuten. Dan moeten we hier weg.’
‘Ik heb konvooien gezien met wel honderd gewapende mannen in meer dan twintig voertuigen’, zegt Danilo Mendez, de Guatemalaanse politieofficier die bereid was mijn gids te zijn –op voorwaarde dat ik zijn spelregels respecteerde. De eerste daarvan is dat ik nooit zijn echte naam mag kennen. Dat is geen probleem. Ik wil zijn verhalen, niet zijn pensioennummer.
Mendez weet als geen ander hoe gevaarlijk het is om onderzoek te doen naar de aanwezigheid van Mexicaanse kartels in Guatemala. In april vorig jaar wou een team van de Guatemalaanse politie een opslagplaats inspecteren omdat ze vermoedden dat er drugs verborgen werden. Nog voor ze de poorten van het magazijn konden openen werden ze neergemaaid door professionele moordenaars –die allen konden ontkomen.
De politieversterking die later arriveerde trof een scène aan die recht uit een Tarantinofilm kon komen. Vijf afgeslachte agenten en een stel doorzeefde politiewagens. Maar ook een arsenaal wapens waarmee je een kleine legereenheid kan uitrusten: 11 raketlanceerders, 563 fragmentatiegranaten, 32 handgranaten, 11 M16 automatische geweren en 5000 munitiegordels. De gangsters waren voorzien op een lange belegering.
 
Guatemala is stilaan het kloppend hart geworden van de internationale cocaïnehandel. Dat betekent ook dat de Mexicaanse maffia steeds meer controle op de staat en haar instellingen wil uitoefenen. Ze heeft daar het geld en de macht voor. Vandaag is het geweld in Guatemala al minstens even erg als tijdens de decennialange burgeroorlog. Danilo Mendez beweert dat hij drugsdealers ooit hoorde opscheppen over de bedragen –500.000 dollar– die ze aan beide eindkandidaten voor de presidentsverkiezingen in 2007 gaven. ‘Ze wedden op beide partijen, zo zijn ze in alle gevallen gedekt voor de toekomst.’