Guatemalaanse adoptiebusiness bloeit

Vorig jaar werden in Guatemala 4.496 kinderen geadopteerd, bijna 500 meer dan in 2005. Bijna alle adoptiefouders komen uit het buitenland, het leeuwendeel uit de VS. De vraag stijgt onophoudelijk.
Er is nog altijd geen specifieke overheidsinstantie die een oogje in het zeil houdt. Misbruiken zijn er anders genoeg. “Mijn kinderen zijn me gewoon afgepakt”, zegt Gustavo Tobar, een 36-jarige taxichauffeur. In 1998 werd zijn zoontjes Osmín Ricardo, toen zeven, en Jeffrey, anderhalf, bij hem weggehaald op basis van “valse” verslagen waarin sprake was van ondervoeding en mishandeling. “Niemand luisterde naar mij en ik heb zeker mijn toestemming niet gegeven voor adoptie”.
De zaak is intussen zelfs al voor de Inter-Amerikaanse Commissie voor de Mensenrechten gekomen. Maar Tobar vecht nog altijd om zijn kinderen terug te krijgen. “Ze zijn het slachtoffer geworden van een vuile adoptie. De bemiddelaars waren alleen uit op geld”, zegt Tobar.
Met een adoptie is in Guatemala veel geld gemoeid. Buitenlandse koppels betalen tussen 20.000 en 23.000 euro – voor de vlucht, het papierwerk en de Guatemalaanse advocaat die de zaak regelt.
Buitenlanders hebben goede redenen om naar Guatemala te komen. Er wordt een notariële procedure gevolgd, en daardoor kan de hele zaak in minder dan een jaar tijd afgerond zijn. In de meeste andere landen kom het gerechtelijke systeem tussenbeide, wat de procedure aanzienlijk rekt. Bovendien zijn de wetten die adopties regelen in Guatemala vrij vaag. En het gerecht geeft biologische moeders die na verloop van tijd hen mening herzien, geen kans een adoptie weer ongedaan te maken.
Achter de snelle en rimpelloze procedures gaan soms drama’s schuil. Moeders worden onder druk gezet, gemanipuleerd of om de tuin geleid door ‘jaladoras’, gespecialiseerde bemiddelaars. Die beginnen er vaak mee de doktersrekeningen van zwangere vrouwen te betalen en hen op andere manieren te helpen. Soms krijgen ze de vrouwen zo ver dat ze een blanco papier ondertekenen. Andere wordende moeders krijgen geld aangeboden.
“Adoptiefouders weten daar vaak niets van”, zegt Héctor Augusto Dionisio van de Latijns-Amerikaanse kinderrechtenorganisatie Casa Alianza. Casa Alianza onderzoekt al jaren gevallen van Guatemalaanse kinderen die tegen de wil van hun ouders worden weggehaald en voor adoptie worden vrijgegeven. Casa Alianza probeert die adopties voor de rechtbank ongedaan te laten maken.
Veel Guatemalaanse moeders doen ook afstand van hun kinderen omdat ze niet voor hen kunnen zorgen. Volgens officiële cijfers zit meer dan de helft van de 12,7 miljoen Guatemalanen onder de armoedegrens; hulporganisaties geloven dat het echte aandeel dichter bij de 80 procent ligt. De verleiding om voor een adoptie te kiezen, is in Guatemala alomtegenwoordig. In de kranten roepen advertenties zwangere vrouwen op “naar hun hart te luisteren” en voor een echt leven te kiezen voor hun kinderen.
Terwijl het papierwerk in orde wordt gebracht, worden adoptiekinderen meestal ondergebracht in goed betaalde pleeggezinnen. Op die manier zijn ze moeilijker op het spoor te komen dan wanneer ze in adoptie-instellingen zouden verblijven, zegt Dionisio.
“Guatemala is een paradijs voor adopties”, oordeelt Marvin Rabanales, Institutioneel Coördinator voor de rechten van het Kind in Guatemala. De officiële controle is minimaal, en dat werkt “kopen en verkopen van mensen” in de hand, zegt hij. Advocaten, notarissen en jaladoras verdienen er goed aan, maar ook kinderartsen, ambtenaren bij de burgerlijke stand en gezinnen die als tijdelijke pleegouders fungeren.
Maar misschien wordt Guatemala gedwongen een en andere beter te controleren. In januari waarschuwde Maura Harty, de Amerikaanse assistent-minister voor Consulaire Aangelegenheden, dat Washington dit jaar de Conventie van Den Haag over Internationale Adoptie kan ondertenen. In dat geval zal de VS volgens haar de adoptie van kinderen uit Guatemala verbieden als het land niet overschakelt op procedures die in overeenstemming zijn met de conventie. Nederland, Canada, Duitsland, Spanje en Groot-Brittannië beperken adopties uit Guatemala om die reden al.