Haai bedreigt mens, of is het omgekeerd?

Het gaat niet goed met de haaien. Met name de witte haai, die zowel in de Atlantische, Indische en Stille Oceaan voorkomt en tot ieders verbeelding spreekt, figureert op de ‘rode lijst’ van bedreigde diersoorten van de Wereld Beschermingsorganisatie (IUCN). Volgens Martin Baker van Greenpeace Hongkong worden er elk jaar honderd miljoen haaien gedood. Dat heeft veel te maken met de hoge winsten: hoewel haaienvlees niet zoveel waard is, leverde een kilo haaienvinnen in 2001 meer dan 570 euro op. Veel vissers snijden volgens Baker de vinnen van levende haaien af, waarna de dieren traag doodbloeden.

In een poging daaraan iets te doen besliste de Conventie voor de Internationale Handel in Bedreigde Diersoorten (CITES) vorige maand in Bangkok dat iedereen die zonder toelating handel drijft in de witte haai, een boete of een gevangenisstraf riskeert, en dat in alle 166 landen die de CITES hebben ondertekend. Op de meeste plaatsen is de regelgeving al van kracht. Maar de grote vraag die onder meer op tafel zal komen tijdens het Wereld Beschermingscongres dat op 17 november in Thailand van start gaat, is of en hoe dat veel effect zal hebben.

De uitdaging is immens. De vraag naar haaienvinnensoep in China en andere delen van Azië is de laatste jaren fenomenaal toegenomen. Dé draaischijf in de handel van de vinnen bevindt zich in Hongkong: meer dan de helft van de vinnen passeert hier, veelal op weg naar het Chinese vasteland, waar ze tot soep worden verwerkt. Momenteel verhandelt Hongkong zo’n 9.000 ton vinnen per jaar; de hoeveelheid steeg de laatste jaren snel. De haaienvinnen komen uit 80 verschillende landen, maar vooral uit Spanje, Taiwan, Indonesië en de Verenigde Arabische Emiraten.

De Oost-Aziatische afdeling van de milieugroepering Traffic betwijfelt in een recent rapport of de ambtenaren in Hongkong en China in staat zullen zijn om de handel inderdaad te controleren. Ze vrezen dat het aan geld, opleiding en zelfs aan de wil ontbreekt om de nieuwe regelgeving toe te passen. Traffic is een gezamenlijk programma van de Wereld Beschermingsorganisatie en het Wereldnatuurfonds (WWF).

Het is een verhaal van David en Goliath, zegt Traffic-woordvoerder Samuel Lee. In de haven van Hongkong komen en gaan meer containers dan waar ook ter wereld. Elke dag meren zo’n 320 schepen aan, en in 2002 waren douaniers slechts in staat één op duizend ervan grondig te inspecteren.

Een mogelijk nog groter probleem stelt zich voor schepen met haaienvinnen die Hongkong mijden en rechtstreeks naar China varen. Verrassend genoeg is de aangegeven export van haaienvinnen naar het Chinese vasteland teruggevallen van 4.236 ton in 1998 tot 3.555 ton in 2002. Maar Traffic gelooft dat de statistieken een fout beeld geven, doordat veel landingen niet of anders worden aangegeven om de importtarieven van maar liefst 80 procent te omzeilen. Sinds vier jaar kunnen haaienvinnen in China worden aangegeven als haaienvlees, en het lijkt niet helemaal toevallig dat er de import van diepgevroren haaienvlees sindsdien vertienvoudigd is. (ADR/PDR)