Harde opstelling Indonesisch leger kan vredesakkoord fnuiken

Al drie weken omsingelt een duizendtal Indonesische soldaten een kamp van de Vrij Atjeh Beweging (GAM) in Paya Cot Trieng, in noordelijk Atjeh. De soldaten eisen dat de guerrillero’s zich overgeven. Volgens analisten weerspiegelt de belegering de weinig verzoenende houding van de regering van premier Megawati Sukarnoputri, ondanks het akkoord dat door de bemiddeling van het Zwitserse Henri Dunant Centrum voor Humanitaire Dialoog in het zicht kon worden gesteld. De overheid huldigt het gezegde: ‘wie vrede wil, moet zich op oorlog voorbereiden’, verklaart gepensioneerd generaal Hasnan Habib, een Indonesische militaire expert.

De militaire leiding van GAM heeft inmiddels verklaard dat het zich wel heeft teruggetrokken van de gevechtsposities. Onze commandant heeft ons gezegd te respecteren wat onze leiders hebben beslist, verklaart Sofyan Dawod, woordvoerder van GAM. Maar op Paya Cot Trieng blijft de belegering duren.

Het vredesplan dat op 9 december door alle strijdende partijen moeten worden ondertekend, voorziet in meer autonomie voor de vier miljoen Atjehers en stelt verkiezingen in het vooruitzicht voor het provinciale bestuur van de ertsrijke provincie. Een gemengde veiligheidscommissie moet schendingen van het verdrag onderzoeken. Er worden 25 controleteams opgericht, gelijk verdeeld over GAM, het Henri Dunant Centrum en Jakarta. Dat is een maatregel zonder voorgaande. Wel verklaarde GAM-leider Zaini Abdullah vanuit Stockholm dat de rol van de politie in de woelige provincie en de details van de speciale autonomie nog moeten worden uitgeklaard. Ook de ontwapening van de GAM en de rol van het Indonesische leger blijven gevoelige punten.

De GAM-rebellengroep vecht sinds 1976 voor een onafhankelijk Atjeh. Het verdwijnen van bodemrijkdommen naar andere delen van Indonesië en het brute optreden van het Indonesische leger tegen de afscheidingsbeweging waren GAM een doorn in het oog. Meer dan 10.000 mensen verloren het leven bij de strijd om de controle over provincie van de voormalige Nederlandse kolonie. Volgens leider Abdullah realiseren de rebellen zich na twintig jaar strijd dat ze de kans moeten grijpen om het conflict op te lossen.

De scepsis over de vredeswens van beide partijen is hardnekkig. We hebben de laatste vier jaar verscheidene staakt-het-vurens gehad. Zij werden allemaal snel aan flarden geschoten, schrijft een commentator van het dagblad Jakarta Post. Zorgwekkend is de mededeling van enkele Indonesische legerambtenaren dat er operaties worden voorbereid voor het geval dat het akkoord niet standhoudt. Zo verklaart Hassan Wirajuda, minister van Buitenlandse Zaken dat de regering naar ‘plan B’ overschakelt als de rebellen niet tekenen: Vergeet dan de dialoog, los het probleem van Atjeh gewapenderhand op. Jakarta wil de rebellen waarschuwen dat het onder de fluwelen handschoen die het akkoord wil tekenen, een ijzeren vuist heeft.

Volgens Hasballah Saad, een Atjehse leider die mee onderhandelde bij de vredesgesprekken, is dergelijk spierballengerol nefast voor de hoop en het vertrouwen van de bevolking en helemaal niet verstandig. Iedereen weet dat er een alternatief moet zijn voor iets dat niet blijkt te werken. Maar daar moeten ze het nu niet over hebben, vindt Hasballah.

Het probleem op Atjeh kan maar worden opgelost als beide partijen elkaar echt beter begrijpen, zegt generaal Habib. Het probleem is socio-politiek van aard, er is onrechtvaardigheid, onderdrukking en er zijn georganiseerde schendingen van de mensenrechten. Als de schenders niet voor de rechter worden gesleept, als de militaire aanwezigheid op Atjeh niet wordt afgebouwd en als de rijkdom niet beter wordt verdeeld, vrees ik dat er geen echte vrede kan ontstaan.

Het herstelprogramma komt nog voor het ondertekenen van het vredesakkoord aan bod. Op 3 december ontvangt Japan een conferentie van internationale donors voor het herstel van Atjeh.

Kafil Yamin

Xml=3

Ref: ap ip