Heiligverklaring Juan Diego brengt weinig indianen invervoering

De heiligverklaring van Juan Diego verandert niets aan de situatie van de
indianen in Mexico, zo vat José Dilbox het inheemse gevoel samen. Dilbox is
bisschop van de dioscese Tarahumara, een sterk inheems gekleurde regio in
het zuiden van het land. Volgens de prelaat weet het Vaticaan weinig over de
toestand van de indianen in Mexico en wordt er in Rome ook weinig belang
gehecht aan die problematiek.

Ik geloof dat we deze heiligverklaring eerder ondergaan dan echt meemaken,
zegt Nahua-auteur Fortino Rosas. Volgens de indiaanse schrijver begrijpen
niet veel indianen waar het bij de heiligverklaring van Juan Diego precies
om gaat en is de verering van zijn persoon in indianenmiddens miniem. Vol
vuur wordt alleen de Maagd van Guadalupe aanbeden.

De meerderheid van de 10 miljoen indianen in Mexico is katholiek, maar net
als in de andere landen van Latijns-Amerika leven ze grotendeels in de marge
van de samenleving. Nu komt daar voor even verandering in. De Mexicaanse
kerk heeft beslist dat een inheems gezin Johannes-Paulus zal verwelkomen als
hij dinsdagavond aankomt in Mexico. En bij de heiligverklaring zelf zullen
de inheemse gemeenschappen goed vertegenwoordigd zijn.

Volgens de uitvoerige onderzoeken die traditioneel aan een heiligverklaring
voorafgaan, was Juan Diego in 1531 getuige van verscheidene
Mariaverschijningen. Van één van die bezoeken bleef op wonderbaarlijke wijze
een afdruk achter op een stuk stof. Dat gaf het ontstaan aan een Mariacultus
die tot op heden centraal staat in het Mexicaanse geloof. Vervelend is dat
verscheidene historici, waaronder zelfs enkele geestelijken, tot de
conclusie zijn gekomen dat Juan Diego nooit heeft bestaan - de mythe rond
zijn persoon zou niet meer dan een hulpmiddel zijn geweest om het de
indianen makkelijker te maken over te stappen naar het Ware Geloof. De
geestelijken onder die onderzoekers zijn overigens door het Vaticaan met
excommunicatie bedreigd.

Tijdens zijn driedaagse bezoek - de vijfde reis die deze paus naar Mexico
brengt - zal Johannes-Paulus ook Juan Bautista en Jacinto de los Angeles
zalig spreken, twee indianen die in 1700 zijn gestorven. Maar anderzijds
keken de Mexicaanse indianen vreemd op toen de Mexicaanse kerk de officiële
afbeelding van ‘hun’ heilige in spe bekend maakte. Juan Diego had volgens de
kerk een gekleurde huid maar ook een volle baard - wat nooit voorkomt bij
indiaanse mannen - en duidelijk Europese gelaatstrekken.

Mexicaanse indianen hebben ook verder genoeg redenen om zich aan de kerk te
ergeren. Mexico telt geen enkele inheemse bisschop en slechts een kleine
minderheid van de kerkelijke gezagsdragers beheerst ook maar één enkele
indianentaal. Het Vaticaan houdt bovendien vast aan een verbod uit 2001 om
in de diocese van San Cristóbal de las Casas indianen tot diaken te wijden.
San Cristóbal ligt in de arme en overwegend door indianen bewoonde deelstaat
Chiapas. Verscheidene van de leiders van het Zapatistisch Bevrijdingsleger
(EZLN) dat in 1994 in Chiapas opdook, zijn beïnvloed door het
evangelisatieproces dat de voormalige bisschop van San Cristóbal de las
Casas, Samuel Ruiz, op gang bracht. Ruiz bracht in zijn diocese de door Rome
verfoeide bevrijdingstheologie in de praktijk.

De indiaanse auteur Fortino Rosas speculeert dat het Vaticaan Juan Diego in
de eerste plaats heilig verklaart om zich te herpositioneren: de katholieke
kerk ondervindt in Mexico steeds meer concurrentie van allerlei evangelische
kerken. Tussen 1990 en 2000 is het aandeel van de katholieken in de
Mexicaanse bevolking teruggelopen van 91 naar 87 procent. In Chiapas, met
zijn grote Indiaanse bevolking, bezet de katholieke kerk nog maar 62 procent
van de religieuze markt.

De Mexicaanse kerk benadrukt dat ze met de heiligverklaring van Juan Diego
ook de aandacht vestigt op de waardigheid en rechten van de inheemse
bevolking. Dat is in elk geval nodig. De gemiddelde levensverwachting van
inheemse Mexicanen bedraagt vijf jaar minder dan het gemiddelde voor de hele
bevolking, en de kindersterfte bij de indiaanse bevolking ligt 58 procent
hoger dan het nationale gemiddelde.