"Heksenkinderen" in Kinshasa slachtoffer van religieus fanatisme

Esther, 13 jaar, is zo’n “heksenkind”. Haar enige bezittingen zijn de kleren die ze aan heeft: een zwart topje, een blauw minirokje en witte sportschoenen van Nike: “Gekregen van een blanke fotograaf.” Haar thuis zijn de smerige straten van Matonge, een van de levendigste wijken van de Congolese hoofdstad.
Esther moest vluchten omdat haar stiefmoeder haar ervan verdacht een van haar halfzussen te hebben behekst. Maar ook al voor de dood van haar halfzus werd Esther mishandeld door de jongere broer en zus van haar stiefmoeder. “Mijn twee broertjes gingen naar school, maar ik mocht niet. Omdat ik een heks was, zeiden ze. Papa was intussen vertrokken naar Angola.”
Na de dood van haar halfzus werd Esthers leven een hel. “Op een dag kwam mijn stiefmoeder thuis van een gebedswake die twee dagen had geduurd. Ze kreeg een maagcrisis en haar broer en zus zeiden dat ik een vloek op haar had geworpen. Ik begreep er niets van en ontkende, maar niemand wilde luisteren. Toen haar jongste broer me begon te slaan met een zweep, ben ik gevlucht.” Als haar echte moeder, die ze niet kent, erbij was geweest, was dat allemaal niet gebeurd, denkt Esther.
“Duivelskinderen”
Van de 18.000 mensen die in Kinshasa op straat leven zijn er 13.700 jonger dan achttien jaar. Volgens Charles Bivula van de ngo Save the Children komen vier op vijf kinderen op straat terecht omdat ze verdacht worden van hekserij. Het probleem van de “heksenkinderen” bestaat sinds het einde van de jaren tachtig en nam in de jaren negentig sterk in omvang toe, samen met de economische crisis in het land. Door de toenemende miserie werd de behoefte om een zondebok te vinden steeds groter. In vele gevallen keren ouders zich daarbij tegen hun kinderen.
Het fenomeen heeft veel te maken met een gebrek aan kennis over de psychologie van het kind. Ouders die het gedrag van hun kind abnormaal vinden, worden in hun verdenkingen gesteund door de religieuze leiders van de vele evangelische sekten in de Congolese hoofdstad. Voor de tele-evangelisten zijn de ondervoede kinderen die vaak halfnaakt over straat dwalen bezeten door de duivel en agenten van het kwaad.
In een land met 200 radiostations en meer dan 40 tv-zenders, waarvan de helft in handen is van evangelische kerken, heeft die boodschap een enorme impact op de bevolking van de verpauperde wijken van Kinshasa. Elke dag worden kinderen door hun familie beschuldigd van hekserij. De evangelische sekten organiseren regelmatig spectaculaire duiveluitdrijvingssessies, waarbij de kinderen worden uitgehongerd en mishandeld.
Moeilijke herintegratie
“Deze kinderen zijn tovenaars en kennen geen genade”, zegt Porspère Kodjo, aanhanger van Ebale Mbongo, een bekende sekte in Kinshasa. “Wanneer je ze vraagt hun ouders te doden, twijfelen ze geen moment. Kijk maar naar de gruwelijkheden die kindsoldaten uithalen met volwassenen.”
Volgens Bobo Mokaka, dominee van de Evangelische Missie in de Bres, nemen de kinderen ‘s nachts de gedaante van een dier aan. “Waarin heb je jij veranderd ?” vraagt hij aan een van de jongens. “In een muis”, antwoordt de knaap. “Ik in een slang”, zegt nog een ander jongetje.
Voor zijn aanhangers is Bobo Mokaka een “strijder van de Heer” die in tien jaar al twintig kinderen bevrijdde uit de klauwen van het kwade. Bobo volgt daarbij een vreedzame methode, zonder slagen of gedwongen vasten. “Ik luister naar de kinderen en zorg voor verlossing door middel van gebedssessies.” Bobo haalt het voordeel aan van een jongen die zijn vader had “geblokkeerd”, waardoor die geen werk kon vinden. Na de “verlossing” van het kind, vond de vader snel werk.
Het Congolese Netwerk van Opvoeders van Straatkinderen (REEJER) probeert de kinderen op een meer conventionele manier te herintegreren in hun familie. In Kinshasa en Mbuji-Mayi slaagde Save the Children erin 8000 kinderen te verzoenen met hun gezin. Maar het blijft dweilen met de kraan open, want elke dag belanden er opnieuw kinderen op straat.
Op 16 juni, de Dag van het Afrikaanse Kind, stelde de Congolese minister voor Vrouwen en Familie een wet op de kinderbescherming voor, die nog moet worden aangenomen door het parlement. In afwachting droomt Esther de dromen van een normale 13-jarige in Kinshasa. Ze wil terug naar school om later te kunnen worden “als Chantal Kanyimbo”, een van de sterpresentatrices van de RTNC, de nationale radio- en televisieomroep.