Helft werknemers wereldwijd mist basisrechten

Landen zoals Brazilië, China, India, Mexico en de VS weigeren nog steeds de IAO-conventies over de vrijheid en de syndicale bescherming, het recht op organisatie en het recht op collectief overleg te ondertekenen, zo stelt het rapport ‘Organising for Social Justice’ dat gisteren (maandag) in Brussel werd bekendgemaakt in het hoofdkwartier van de Internationale Federatie van Vrije Vakbonden. Schendingen van deze basisrechten lopen uiteen van moord, geweld en vrijheidsberoving tot weigering om vakbonden wettelijk te erkennen.

Nochtans blijkt uit onderzoek van de Wereldbank en de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) dat deze rechten geen bedreiging vormen voor de slagvaardigheid van individuele bedrijven of voor de economie als geheel. Het zijn zelfs vitale elementen voor economische, sociale en politieke vooruitgang, zegt de IAO.

Ook in België worden de fundamentele rechten van werknemers soms nog met voeten getreden en worden bijvoorbeeld vakbondsafgevaardigden ontslagen, stelden Belgische vertegenwoordigers van de christelijke, socialistische en liberale vakbonden bij de voorstelling van het rapport.

Het IAO-rapport gaat met name in op de situatie in de zogenaamde ‘exportverwerkingszones’ (EPZ’s) of ‘vrijzones’, die in diverse landen door de overheid in het leven zijn geroepen om buitenlandse investeerders aan te trekken met fiscale voordelen en soepelere sociale regels, waardoor ze vaak berucht zijn om de frequente schendingen van de arbeidersrechten. In 2002 bestonden er al zo’n 3000 van dit soort zones in 116 verschillende landen. In 1975 ging het nog maar om 79 zones in 25 landen.

Er is enige vooruitgang geboekt op vlak van arbeidersbescherming in de exportverwerkingszones, zegt Guy Ryder, algemeen secretaris van de Internationale Federatie van Vrije Vakbonden, die meer dan 151 miljoen werknemers in meer dan 150 landen vertegenwoordigt. In Namibië bijvoorbeeld is de arbeidswetgeving nu ook in die zones van toepassing, en Turkije heeft een wetgeving afgeschaft die sociale acties in de zones verbood. Ryder wijt de vooruitgang aan het toenemende bewustzijn van het publiek en aan de druk door de vakbondsorganisaties en instellingen als de IAO.

Ryder merkt wel op dat vele landen die de IAO-conventies wel hebben geratificeerd, ze niet volledig toepassen. Het IAO-rapport klaagt aan hoe ‘vakbondsvrije zones’ nog steeds gebruikt worden om buitenlandse investeerders aan te trekken en om te concurreren met landen of regio’s die de rechten van werknemers wél respecteren. Volgens de IAO moeten de werknemers in die zones vaak uitputtend veel uren kloppen in extreem ongezonde en onveilige omstandigheden.

Volgens de vakbondsfederatie ligt de eerste verantwoordelijkheid voor de eerbiediging van werknemersrechten bij de overheden, maar hebben ook internationale organisaties als het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank een taak te vervullen. Momenteel doen hun programma’s al te vaak net het omgekeerde: ze ondermijnen deze rechten, stelt Ryders collega Tim Noonan (ADR/PD)