Hervorming pensioenstelsel wordt eerste grote uitdaging van 'Lula'

Lula’s Arbeiderspartij (PT) heeft zich de voorbije jaren altijd verzet
tegen een grondige hervorming van de Braziliaanse sociale zekerheid. Met de
steun van vakbonden en ambtenaren slaagde de Braziliaanse oppositie er
ondanks haar minderheidspositie in het optrekken van de pensioenleeftijd en
de gelijkschakeling van de pensioenen in de openbare en de privé-sector
tegen te houden. Nu de PT de volgende vier jaar
regeringsverantwoordelijkheid draagt, heeft ze opeens oog gekregen voor de
argumenten van de ploeg van ex-president Fernando Henrique Cardoso die ze
aflost. Het Braziliaanse overheidsbudget kan maar in evenwicht worden
gebracht als het tekort in de sociale zekerheid vermindert. Na de
afbetaling van de buitenlandse schulden is dat tekort er de belangrijkste
oorzaak van dat het land tegenwoordig constant in het rood moet gaan. En
vooral in de pensioenen voor werknemers van de overheid lijkt wel te kunnen
worden gesnoeid.

Brazilië heeft twee parallelle pensioensystemen. Gepensioneerde werknemers
uit de privé-sector ontvangen maximaal 1.561 real (423 euro) per maand.
Maar van de 20 miljoen mensen die onder het stelsel vallen, krijgt
tweederde niet meer dan het minimumpensioen van 200 real (54 euro). Velen
van hen moeten op een of andere manier blijven werken om rond te komen.
Uitgediende ambtenaren verdienen daarentegen net hetzelfde als hun
collega’s die nog werken. Sommigen krijgen zelfs meer dan tijdens hun hele
loopbaan, omdat ze bevorderd worden net voordat hun tijd er op zit.
Gemiddeld krijgen gepensioneerde werknemers van federale, deelstaat- en
gemeentediensten acht keer meer dan 65-plussers uit de privé-sector. Enkele
miljoenen gepensioneerde ambtenaren kosten de staat meer dan alle
gepensioneerde werknemers uit de privé-sector samen. Anders uitgedrukt: de
openbare sector is verantwoordelijk voor meer dan driekwart van het voor
dit jaar op 20 miljard euro geschatte tekort in de sociale zekerheid.

De nieuwe minister voor Sociale Zekerheid Ricardo Berzoini heeft
aangekondigd dat de twee pensioensystemen zullen worden gelijkgeschakeld -
wat uiteraard in de eerste plaats betekent dat de ambtenarenpensioenen
zullen dalen. Berzoini, een voormalige voorzitter van de Vakbond van
Bankbedienden van Sao Paulo, gelooft dat het mogelijk is zelfs de
geviseerde ambtenaren te overtuigen van de noodzaak van de hervorming. Als
het land failliet gaat, kan niemand nog rekenen op sociale bescherming,
argumenteert hij.

Berzoini stelt voor één enkel stelsel in te voeren, met uitkeringplafonds
die vergelijkbaar zijn met die in de huidige regeling voor de privé-sector..
Wie meer wil, moet tijdens zijn loopbaan bijkomende bijdragen storten in
een pensioenfonds. De nieuwe minister wil niet raken aan de verworven
rechten van ambtenaren die nu al gepensioneerd zijn. Voor de
overheidswerknemers die nu nog in dienst zijn, zou er een overgangsregeling
komen waardoor ze nog ten dele van het gunstige oude systeem profiteren.

Voor de hervorming is een wijziging van de Braziliaanse grondwet nodig, en
daarmee moet 60 procent van de leden van Kamer en Senaat instemmen. Er zijn
dus heel wat stemmen uit de oppositie nodig: de PT en haar coalitiepartners
hebben maar 240 van 513 zetels in de Kamer van Volksvertegenwoordigers en
32 van de 81 zetels in de Senaat. Maar de nieuwe president hoopt dat er een
sociaal pact mogelijk is tussen alle maatschappelijke geledingen om
omstreden wetsvoorstellen als de pensioenhervorming toch mogelijk te maken.
Om tot die consensus bij te dragen zal onder meer een Raad voor Economische
en Sociale Ontwikkeling worden opgezet, met vertegenwoordigers van de
regering, de zakenwereld, de vakbonden, sociale bewegingen, de academische
wereld en niet-gouvernementele organisaties.