Hervormingsplannen VN-Mensenrechtencommissie veroorzaken deining

Dat het er heet aan toe zou gaan op de bijeenkomst van de Mensenrechtencommissie in Genève die maandag begon en zes weken duurt, leek waarschijnlijk. Maar experts dachten dan vooral aan de besprekingen over actuele mensenrechtenproblemen in Sudan, Nepal, het Midden-Oosten, Tsjetsjenië en de gevangenis op de Amerikaanse legerbasis van Guantánamo en voorspelden een rustige aanloop. De commissie begon immers met een bespreking van de hervormingen die de VN voorstellen om de geloofwaardigheid van de commissie te herstellen. Maar dat onderwerp bleek meteen al onderwerp van controverse.

Vorig jaar analyseerde een groep van wijzen op vraag van VN-secretaris-generaal Kofi Annan de gevaren en uitdagingen waarmee de VN geconfronteerd worden. De groep vindt dat in de toekomst alle 192 VN-lidstaten in de mensenrechtencommissie moeten zetelen. Nu telt de instelling vertegenwoordigers uit 53 landen. De wijzen stellen verder voor de lidstaten te verplichten mensenrechtenexperts af te vaardigen als hun vertegenwoordigers in de commissie, en de instelling te laten bijstaan door een adviesraad. Het Hoog Commissariaat voor de Mensenrechten van de VN - een aparte instelling die in tegenstelling met de Mensenrechtencommissie het hele jaar door werkt - zou elk jaar een algemeen rapport moeten opstellen over de naleving van de mensenrechten in heel de wereld, en zou ook meer middelen moeten krijgen.

De westerse landen en enkele ontwikkelingslanden staan achter die hervormingen. Sommige van die landen preciseren ook dat ze af willen van de traditie om regeringen met zijden handschoenen aan te pakken. Zwitserland en Costa Rica stellen bijvoorbeeld dat landen die in de commissie willen zetelen, in elk geval een overtuigend mensenrechtenbeleid moeten voeren. Kenneth Roth, de directeur van de Amerikaanse mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch, kan zich daar helemaal in vinden. De commissie is een toevluchtsoord geworden voor regeringen als die van Sudan, die eigenlijk in het beklaagdenbankje moeten zitten.

Maar veel ontwikkelingslanden hebben kritiek op de hervormingsplannen. Dato Seri Syed Hamid Albar, de minister van Buitenlandse Zaken van Maleisië, zegt dat hij zich teleurgesteld voelt door de beperkte invulling die de Groep der Wijzen aan het mensenrechtenvraagstuk geeft. De wijzen houden geen rekening met culturele verschillen en met de uiteenlopende zienswijzen die over mensenrechten bestaan. Maleisië is ook tegen de resoluties over de situatie in bepaalde landen die de mensenrechtencommissie de voorbije jaren steevast produceerde. Die leiden vaak tot polarisatie en hebben soms een averechts effect.

De Canadese minister van Buitenlandse Zaken, Pierre Pettigrew, blijft de omstreden landenresoluties verdedigen omdat alle slachtoffers van mensenrechtenschendingen ergens leven, in een specifiek land. Pettigrew vindt zelfs dat de commissie de situatie elke VN-lidstaat moet onderzoeken.

Ook de traditionele tegenstelling tussen de rijke landen, die vooral aandacht hebben voor burgerlijke en politieke rechten, en de arme landen die de nadruk leggen op de economische, sociale en culturele rechten, duikt weer op. Volgens Brigitte Mabandla, de Zuid-Afrikaanse minister van Justitie, kan de mensenrechtencommissie haar mandaat alleen maar verder uithollen door de indruk te wekken meer gewicht toe te kennen aan de eerste categorie van mensenrechten.

In elk geval moet de commissie zich ervoor hoeden de indruk te wekken dat de mensenrechten alleen in de ontwikkelingslanden worden geschonden. Volgens Mabandla heeft de wereld de voorbije 12 maanden ook in andere delen van de wereld verschrikkelijke taferelen van folteringen gezien die ongestraft bleven. Ook Kenneth Roth van Human Rights Watch vindt dat de commissie de verdwijningen, martelingen en andere misbruiken tegen de gevangenen die de VS hebben gemaakt in de oorlog tegen het terrorisme, moet veroordelen. (PD/ADR)