Het akkoord van Goma: kroniek van een gemiste kans?

We vonden de doelstellingen van de conferentie erg dubbelzinnig: enerzijds was er de ambitie om een oplossing te vinden voor de vele complexe problemen die deze provincies van oudsher teisteren, maar anderzijds leek het vooral de bedoeling om de explosieve situatie die was ontstaan nadat de poging om de stellingen van de dissidente generaal Laurent Nkunda militair te ontmantelen op een totale mislukking waren uitgelopen. En ook al hadden we altijd gepleit voor een onderhandelde oplossing, we vonden dat die oplossing via klassieke diplomatieke kanalen moest gezocht worden, en niet via een conferentie. Deze zou Nkunda een legitimiteit geven die hij niet verdiende.
We verwachtten dus niet veel van die hoogmis met een overvloed aan acolieten zonder duidelijk mandaat, in zeven haasten voorbereid in de paar weken tussen het aankondigen en de opening van de conferentie van Goma. En vooral, we zagen een grote terughoudendheid bij de lokale bevolking, die zich helemaal niet betrokken voelde bij het initiatief.
Maar samen met de Congolese civiele maatschappij hebben we het verloop van de conferentie op de voet gevolgd. De verantwoordelijken van de conferentie, parlementsvoorzitter Vital Kamerhe en voorzitter van de Onafhankelijke Kiescommie (CEI, Commission Electorale Indépendante) Appolinaire Malu-Malu slaagden erin een klimaat te creëren dat het mogelijk maakte om een resultaat te boeken dat de stoutste dromen overtrof: op 23 januari werd een Acte d’engagement à la paix ondertekend door de verschillende Congolese protagonisten. Twee zelfs, één voor Noord- en één voor Zuid-Kivu. Deze akkoorden kwamen enkele maanden na de gemeenschappelijke verklaring in Nairobi op 9 november 2007 waarbij de Congolese en de Rwandese regeringen afspraken maakten rond een gezamenlijke aanpak van de FDLR en de Interahamwe als bedreiging voor veiligheid en stabiliteit in de regio. Zo werden de akkoorden van Nairobi en Goma de onlosmakelijk met elkaar verbonden delen van een tweeluik, een onverhoopte window of opportunities voor vrede.
Niemand was naïef genoeg om te geloven dat het akkoord van Goma onmiddellijk kon hard gemaakt worden op het terrein. Het feit dat het bestond was op zich een verdienste. Ook al maakte het niet onmiddellijk een eind aan de vijandelijkheden, er werd  -toegegeven, aan een slakkengangetje- effectief werk gemaakt van opvolgings- en uitvoeringsmodaliteiten.
De vijandelijkheden werden nooit gestaakt. Twee jaar na de verkiezingen en acht maanden na het ondertekenen van het akkoord van Goma blijft de bevolking in Oost-Congo slachtoffer van allerlei vormen van geweld, milities rekruteren nog steeds, ook kinderen. Nieuwe bewegingen en allianties zien het daglicht. Ook het akkoord van Nairobi bestaat alleen op papier en in de diplomatieke salons. Op het terrein kwam men geen stap verder.
De laatste dagen is er sprake van een heuse dijkbreuk. Laurent Nkunda’s CNPD hebben op verschillende plaatsen een offensief ingezet tegen het regeringsleger dat nog steeds niet één gemaakt is en totaal ongeloofwaardig blijft in operationele termen. Ook als instrument om de rechtstaat op te bouwen kan het leger de schijn niet ophouden: net als alle andere gewapende actoren op het terrein leeft het op de kap van de bevolking en is het betrokken bij de illegale ontginning van grondstoffen.
De Monuc moet niet alleen het offensief van het CNPD een halt toeroepen maar ook Nkunda verplichten zijn nieuw veroverde stellingen op te geven. De internationale gemeenschap moet druk uitoefenen, op de Congolese ondertekenaars van het akkoord van Goma om hun eigen engagementen te respecteren en uit te voeren, en op de Rwandese regering om er op toe te zien dat er onmiddellijk een eind komt aan alle steun die van op Rwandees grondgebied aan Nkunda gegeven wordt. Als dit niet gebeurt, bestaat het akkoord van Goma niet meer, en wordt het een voetnoot in de geschiedenis van de somalisatie van Oost-Congo.
Kris Berwouts, Directeur EurAc
EurAC is het Europees NGO-lobbynetwerk rond Centraal-Afrika en bestaat uit 50 lidorganisaties in 13 landen