'Het bondgenootschap is de richting kwijt’

Uitgerekend op de Frans-Duitse grens viert de Navo begin april haar zestigste verjaardag. De top in Straatsburg-Kehl moet dan ook de verdienste van zestig jaar vrede in Europa onderstrepen. Andere thema’s op de historische bijeenkomst zijn Afghanistan, de relatie met Rusland en de toekomst van het bondgenootschap. Niet weerhouden op de officiële agenda is de eis van de vredesbeweging: ‘Afschaffen die handel!’
  • Gie Goris Op de top in Straatsburg-Kehl staat ondermeer Afghanistan op het programma. Gie Goris
Historisch mag de 23ste Navo-top al op voorhand genoemd worden, al was het maar omdat de Europese leiders en de nieuwe Amerikaanse president Barack Obama elkaar voor het eerst zullen ontmoeten.
‘Je mag de top als geslaagd beschouwen indien hij bevestigt dat Europa en Amerika elkaar terug gevonden hebben en opnieuw de handen in mekaar slaan, en indien hij openheid en samenwerking met de rest van de wereld bevordert’, zegt Frans van Daele, ambassadeur van België bij de Navo.
‘Alle signalen en tekenen die wij ontvangen hebben, wijzen op een zeer grote toenadering in posities en analyse, in ontleding en in stellingnames, tussen de nieuwe Amerikaanse administratie en vele Europese hoofdsteden. Uiteraard zal Straatsburg dat op het hoogste niveau tot uitdrukking brengen.’
De neuzen mogen dan al meer dezelfde kant op wijzen dan de voorbije jaren, van transatlantische eensgezindheid is hoegenaamd geen sprake. Dat zegt professor Sven Biscop van Egmont – Koninklijk Instituut voor Internationale Betrekkingen: ‘Europa en de VS zien de wereld anders. Wie de Amerikaanse National Security Strategy leest, komt tot de conclusie dat de wereld een heel gevaarlijke plek is. Wie de Europese Veiligheidsstrategie doorneemt, komt tot de slotsom dat de wereld vooral heel ingewikkeld is.’
De relatie tussen de VS en de Europese Unie is volgens Biscop bepalend voor de toekomst van de Navo. ‘Washington moet kiezen: ofwel behoud je de Navo zoals die er vandaag uitziet, met een verdeeld Europa dat makkelijk gedomineerd kan worden maar tegelijkertijd maar weinig kan aanbrengen omdat het zo versnipperd is. Ofwel steun je sterk de Europese integratie –ook op het vlak van veiligheid en defensie– en krijg je een partner die iets kan leveren.’

Moeras Afghanistan


In vergelijking met de Navo-top in Boekarest vorig jaar oogt de agenda van Straatsburg-Kehl vrij bescheiden. Zo zijn er geen vergaderingen gepland met kandidaatlidstaten of strategische partners. Van Daele: ‘In hoofdzaak zullen drie onderwerpen aan bod komen: Afghanistan, Rusland en het nieuwe Strategisch Concept van de Navo.’
Over de situatie in Afghanistan toont de ambassadeur zich gematigd optimistisch: ‘In vergelijking met acht jaar geleden zijn de levensomstandigheden er sterk verbeterd –althans in een belangrijk gedeelte van het land. Kijk maar naar de verspreiding van basiszorg en naar het aantal schoolgaande kinderen. Op het militaire vlak echter is de laatste twee jaar minder vooruitgang gemaakt.’
Ludo De Brabander van Vrede vzw, auteur van het pas verschenen boek “Als de Navo de passie preekt” (Epo), stelt het heel wat scherper: ‘De Navo stelt in Afghanistan vast dat ze in een moeras is terechtgekomen. Zoals het er nu naar uitziet, kan ze de oorlog niet winnen. De situatie onder controle houden gaat misschien nog, maar een militaire oplossing is niet mogelijk.’
‘Hoe meer militairen je inzet, des te meer burgerslachtoffers je riskeert. En hoe meer slachtoffers, des te slechter de Navo bij de burgerbevolking ligt. Op die manier wordt de aanwezigheid moeilijker te verkopen. En dus kan de Navo op langere termijn ook op politiek vlak niet winnen in Afghanistan. De vredesbeweging zei trouwens al op 7 oktober 2001: géén oorlog in Afghanistan.’
Het is duidelijk dat de Navo het onderste uit de kan zal halen om van Afghanistan een succesverhaal te maken. Dat blijkt ondermeer uit de vraag aan alle lidstaten om bijkomende troepen naar Afghanistan te sturen. Gaat België daarop in?
‘Uiteraard is dat een politieke beslissing’, zegt kapitein-ter-zee Alex Bracke, die op het stafdepartement Strategie van het Belgisch leger onder meer de Navo opvolgt. ‘Mochten er vragen gericht worden aan Defensie, dan zullen die bestudeerd worden. Al van bij de start van de ISAF-operatie in Afghanistan hebben wij militairen gestuurd: zowat 290 staan vandaag in voor de bescherming van de luchthaven van Kaboel, 25 nemen deel aan een Provinciaal Reconstructieteam in Kunduz en honderd militairen ondersteunen de F16-missie in Kandahar. Bovendien verzorgen sinds begin dit jaar een vijftigtal Belgen mee de opleiding van het Afghaanse leger.’
Ambassadeur van Daele: ‘Wij doen al heel wat in Afghanistan. Of er eventueel nog andere dingen kunnen gebeuren, hangt af van de verdere besluitvorming.’
Volgens Biscop zou de Navo-ervaring in Afghanistan wel eens het einde kunnen inluiden van het korte out of area-hoofdstuk. Biscop: ‘Afghanistan toont dat dat soort operaties voor de Navo niet evident zijn. Zal het bondgenoodschap in de toekomst nog overeenstemming vinden om opnieuw buiten de grenzen op te treden?’
‘Ik denk dat Afghanistan veeleer de uitzondering is dan het begin van een nieuwe trend. De Oost- Europese lidstaten hechten duidelijk meer belang aan collectieve zelfverdediging, zeker na het recente conflict in Georgië. Die landen zijn destijds net daarom lid geworden, niet om in Irak of Afghanistan te gaan vechten.’

Kameraad Rusland


De uitbreiding oostwaarts heeft de voorbije jaren kwaad bloed gezet bij Rusland. Zeker de toetreding van de Baltische Staten viel moeilijk in Moskou. Ook de Navo-top in Boekarest, waar werd aangekondigd dat Georgië en Oekraïne op een dag ‘lid zullen worden’ van de Navo, goot olie op het vuur.
Andere hete hangijzers in de relatie met het Kremlin zijn de plannen voor een Navoraketschild en het verdrag over conventioniele strijdkrachten in Europa. Na het Russische optreden in Georgië vorig jaar bevroor de Navo alle contact met Rusland. Maar op een samenkomst begin maart besloten de ministers van Buitenlandse Zaken van de lidstaten om de formele relaties te hernemen.
Ambassadeur van Daele: ‘Het is de bedoeling om opnieuw een volwaardig gesprek op gang te brengen en te blijven voeren. Dat alleen volstaat natuurlijk niet om een aantal punten van wrijving plots als bij toverslag te doen verdwijnen. Maar in mijn beroep heb ik al lang geleerd dat praten de enige manier is om iets aan meningsverschillen te doen.’
Ludo De Brabander vreest dat het bij woorden blijft: ‘In retoriek wil de Navo samenwerken met Rusland, maar op het terrein zie je dat ze haar zin blijft doen. Kijk naar de uitbreiding en de plannen voor een wapenschild: voortdurend schoffeer je Rusland, en toch wil je dat het land zich als kameraad gedraagt.’

Energieveiligheid en cyber defense


Ten slotte is het in Straatsburg-Kehl uitkijken naar de Verklaring over Atlantische Veiligheid, waarmee de aanpassing van het Strategisch Concept gelanceerd wordt. Dat is een soort mission statement: waar moet de Navo zich (in de toekomst) mee bezighouden? Zo ziet secretaris-generaal Jaap de Hoop Scheffer de Navo in de toekomst als een platform voor ‘bredere politieke consultaties’, onder meer over Afrika, het Midden- Oosten, Centraal-Azië en de Kaukasus. Ook
zou de Navo volgens de Hoop Scheffer meer actief kunnen worden op het vlak van energieveiligheid en cyber defense. Maar niet iedereen ziet dat zo. ‘In beide onderwerpen heeft de Navo niet direct een prioritaire rol te spelen –tenzij voor de eigen infra structuur’, verwoordt Bracke het standpunt van het Belgisch leger.
Professor Biscop denkt er net zo over: ‘Energie veilig heid is niet zozeer een militaire uitdaging. Het heeft te maken met de diversificatie van bevoorrading en met consumptiegedrag. Daar kan je met een militair instrument niet veel aan verhelpen. Ook op het vlak van cyber defense zie ik niet in welke meerwaarde de Navo kan bieden. Bovendien hoop ik  at men artikel Vijf uit het Navo-verdrag (‘Een aanval tegen één lidstaat wordt beschouwd als een aanval tegen allen’, kc) niet op beide thema’s zal toepassen.’
Sommige vredesactivisten zien voor de Navo helemaal geen toekomst. Volgens Ludo De Brabander van Vrede vzw en Hans Lammerant van Vredesactie is het bondgenootschap anno 2009 overbodig geworden. ‘Zestig jaar Navo is genoeg’, zegt De Brabander. ‘We geloven niet dat de Navo een instrument is om tot vrede en stabiliteit te komen. Probleem is dat ze militaire antwoorden wil geven op problemen die een niet-militair antwoord vergen. Het komt erop aan de grondoorzaken van conflicten aan te pakken.’
Hans Lammerant: ‘Men laat een hoop beleidsinstrumenten liggen. In plaats van de Navo te financieren, steek je het geld beter in ontwikkelingssamenwerking en gezondheidszorg. Heel wat conflicten hebben economische oorzaken, maar die worden vaak niet in acht genomen.’

Collectief en solidair


Dat de verjaardagstop uitgerekend op de grens tussen Frankrijk en Duitsland plaatsvindt, is geen toeval. Van Daele: ‘Parijs en Berlijn willen op die manier tot uiting brengen hoezeer de Navo bijgedragen heeft tot de pacificatie van Europa. De Navo vormde het veiligheidsscherm waarachter de EU –en dus de hele Europese verzoening– heeft kunnen groeien en bloeien.’
Onzin, vinden De Brabander en Lammerant. ‘Zestig jaar vrede in Europa, dat is een verhaaltje. De bestaansreden van de Navo tijdens de Koude Oorlog was to keep the Americans in, Germany down and the Russians out. De oorlog was koud hier, maar werd elders wel warm uitgevochten. Bovendien voerde de Navo een gevaarlijke confrontatiepolitiek door in enkele lidstaten Amerikaanse kernwapens te installeren, die er trouwens nog altijd staan’, zegt De Brabander.
Lammerant: ‘Het had geen haar gescheeld of er werd hier een nucleaire oorlog uitgevochten. In hoeverre is er niet gedobbeld met de veiligheid? Bovendien is het mee de schuld van de Navo dat de dynamiek van nucleaire ontwapening eind jaren negentig is stilgevallen. De Navo behoudt zijn kernwapens, met als boodschap: voor veiligheid heb je een nucleair arsenaal nodig. Landen als India en Pakistan horen dat ook.’
Ambassadeur van Dale sluit zich aan bij de kijk van Frankrijk en Duitsland: de Navo heeft een wezenlijke bijdrage geleverd tot de veiligheid van Europa: ‘Ik weet wel dat men daarover een andere mening kan hebben, en die standpunten zijn in het verleden ook vaak genoeg geventileerd. Maar het is niet omdat de bedreiging van aard en soort veranderde, dat er geen bedreiging meer is. Er zijn nu andere gevaren –terrorisme, proliferatie, piraterij, enzovoort.’
‘Als multilateralist ben ik ervan overtuigd dat dergelijke dreigingen best het hoofd geboden wordt op een collectieve en solidaire manier. Om te beginnen binnen Europa, vervolgens transatlantisch, en als het kan met zoveel mogelijk andere landen.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.